شاپان چیست؟ آموزش کامل ساخت انواع شاپان و اجرا آن روی چوب

شاپان یکی از آستری‌های رایج برای رنگ‌کاری چوب است. شاپان یکی از پرکاربردترین و قدیمی‌ترین نوع آستری است که از گذشته تا به امروز توسط اساتید رنگ‌کار برای رنگ بخشیدن و آسترکردن چوب و تغییر رنگ آن به قهوه‌ای و رنگ‌های نزدیک به آن مورداستفاده قرار می‌گیرد. در این نوشته تلاش کنیم شما را با جزئیات بیشتری از شاپان و روش استفاده از آن آشنا کنیم. لطفاً با ما همراه باشید…

شاپان چوب چیست؟

شاپان یک آستری هست که به‌منظور تغییر رنگ چوب زمینه مورداستفاده قرار می‌گیرد. آستری به این معناست که شاپان نمی‌تواند به‌تنهایی و به‌عنوان لایه تنهایی استفاده شود و حتماً باید در لایه‌های بعدی توسط انواع وارنیش تثبیت شده و مورد محافظت قرار بگیرد.

ویدئو آموزش کامل شناخت شاپان و ساخت شاپان

تماشا این ویدئو با ترافیک نیم بها محاسبه می شود!

 

کاربرد شاپان چیست؟

 همان‌طور که در بالا توضیح داده‌ایم از شاپان به‌عنوان رنگ آستر و پایه چوب استفاده می‌شود. یکی از پرکاربردترین مصارف شاپان بر روی چوب روسی (نراد، یولکا، ساسنا و…) است.

 همان‌طور که می‌دانید رنگ چوب روسی کرم رنگ یا نخودی است و معمولاً برای این که اساتید رنگ سازه‌های ساخته شده با این نوع چوب‌ها را به قهوه‌ای یا قهوه‌ای تیره یا فندقی تغییر دهند، از آستری‌های روغنی مانند شاپان یا آستری فوری مانند جوهر استفاده می‌کنند. البته استفاده از شاپان محدود به چوب روسی نیست و برای تغییر رنگ راش و بلوط و… هم از شاپان استفاده می‌شود.

 شاپان باتوجه‌به قیمت ارزان آن، سهولت در اجرا بر روی قطعه چوبی و همچنین حلال ارزان (بنزین)، بسیار موردتوجه اساتید و علاقه‌مندان به رنگ‌کاری چوب قرار گرفته است.

 در این سال هم آستری‌های پایه آب توسط شرکت‌های دانش‌بنیان تولید شده است؛ اما به‌خاطرنداشتن دانش کافی در بازاریابی و فروش و مشکل استفاده از آستری‌های پایه آب در چوب‌های روکش شده، همچنان شاپان با اختلاف زیاد، به‌عنوان آستری چوب محبوب در میان رنگ‌کارهای قدیمی مورداستفاده قرار می‌گیرد.

 امروزه نسل جدیدی از رنگ‌ها به نام روغن گیاهی چوب به بازار عرضه شده است که باقدرت جای خود را در میان اساتید رنگ‌کار باز کرده‌اند و پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نه‌چندان دور، ما هم مانند کشورهای پیشرفته، از شر مواد و رنگ‌های سرطان‌زا خلاص شویم!

شاپان به انگلیسی

در انگلیسی شاپان را می‌توان در خانواده بزرگ”Stain” ها جای داد و نزدیک‌ترین نامی که می‌توان آن را مشابه شاپان مرسوم در ایران قرار داد واژه ” Gel stain ” است.

مواد تشکیل دهنده شاپان چیست؟

 شاپان در واقع قیر تصفیه شده است که معمولاً در ظرف‌های یک‌کیلویی پلاستیکی در رنگ‌فروشی‌ها و در دورنگ مشکی و قهوه‌ای به فروش می‌رسد. در زمان خرید شما باید به نوشته روی قوطی بسنده کنید و تشخیص مشکی یا قهوه‌ای بودن آن به‌صورت ظاهری بسیار مشکل خواهد بود؛ چون هر دورنگ شبیه به قیر و سیاه‌رنگ هستند.

 شاپان قهوه‌ای همان نوع مشکی آن است که با اضافه‌کردن پودر اخرا به آن رنگ قهوه‌ای با یک پرده قرمزرنگ خواهید داشت.

حلال شاپان چیست؟

 در آیچوب دیدگاه‌های مختلفی در مورد حلال شاپان از طرف بازدیدکننده‌ها به ما انتقال داده شد. برخی از تینر روغنی برای حل‌کردن شاپان استفاده می‌کردند و برخی دیگر از نفت یا گازوئیل… اما در این مطلب بهترین حلال شاپان را ((بنزین)) معرفی کنیم. حلال‌های مانند تینر روغنی، گازوئیل و یا نفت درست است که شاپان را حل می‌کنند و از غلظت بالای آن می‌کاهند؛

 اما مشکلی که به وجود می‌آید این است که روغن موجود در این حلال‌ها مدت‌زمان خشک‌شدن آستری را به‌مراتب بالاتر می‌برند و پس از اجرای آستری بر روی چوب و حتی خشک‌شدن آن مشاهده خواهید کرد که یک‌لایه چرب بر روی رنگ آستری ایجاد خواهد شد.

 بنزین به‌واسطه فراریت بالا و هوا خشک‌بودن، بهتر از حلال‌های دیگر می‌تواند قیر را حل کند و پس از اجرا هم مطمئن خواهید بود در سریع‌ترین حالت ممکن آستری خشک خواهد شد. همچنین بنزین چربی ندارد که موجب خرابی سیلر، کیلر شود.

 اگر شاپان را با نفت یا گازوئیل یا تینر روغنی ترکیب کنید، موجب چرب شدن سطح چوب می‌شود و چوب به‌سادگی خشک نمی‌شود.

 نسبت بنزین و شاپان برای حل‌کردن، بستگی به تم رنگ موردنیاز شما دارد. به عبارتی اگر می‌خواهید رنگ قهوه‌ای تیره بر روی چوب اجرا کنید، می‌توانید یک کیلو شاپان مشکی را با یک لیتر بنزین ترکیب کنید و پس از اجرای آن بر روی چوب شاهد خواهید بود که رنگ قهوه‌ای تیره بر روی چوب اجرا شده است.

 اگر دوست دارید این رنگ قهوه‌ای کمی روشن‌تر باشد باید مقدار بیشتری بنزین به شاپان اضافه کنید و پس از اجرای آن بر روی چوب شاهد خواهید بود که رنگ قهوه‌ای روشن‌تر شده است.

 با استفاده از ترکیب بنزین و شاپان قهوه‌ای به یک‌رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز دست خواهید یافت که پس از اجرا بر روی چوب شاهد یک‌رنگ قهوه‌ای زنده‌تر خواهید بود و تیرگی شاپان مشکلی را نخواهید داشت.

روش حل کردن شاپان

 برای حل‌کردن شاپان نیاز به فرمول و تخصص خاصی نیست فقط کافی است محتویات موجود در ظرف یک‌کیلویی را به یک ظرف بزرگ‌تر ترجیحاً پلاستیکی و چهار کیلویی است انتقال دهید. به‌ازای هر یک کیلو می‌توانید برای شروع یک لیتر بنزین اضافه کنید و با استفاده از دست (مجهز به دستکش) یا یک تکه چوب شاپان و بنزین را به‌خوبی هم بزنید.

 البته شاپان به این سادگی حل نمی‌شود و معمولاً برای حل‌کردن سریع آن باید دستکش پلاستیکی بنایی به دست کنید و شاپان را با دست در داخل بنزین ورز دهید تا سریع‌تر حل شود و به نتیجه دلخواه برسید.

 نکته بسیار مهم در مورد حل‌کردن آستری این است که معمولاً در فصل زمستان این قیر به سردی هوا واکنش نشان می‌دهد و کمی سفت می‌شود به همین منظور حل‌کردن شاپان در زمستان بسیار سخت‌تر و زمان‌برتر از حل‌کردن در تابستان است.

 نکته بسیار مهم دیگر در زمان استفاده از شاپان این است که توصیه می‌شود از دستکش‌های پلاستیکی بنایی برای حل‌کردن و اجرای آن بر روی چوب استفاده کنیم همان‌طور که می‌دانید بنزین حاوی مقادیر بسیار زیادی از مواد سمی و سرطان‌زاست.

 معمولاً اجرای آستری بر روی سازه‌های چوبی باتوجه‌به حجم کار زمان بر است و این تماس طولانی و مداوم پوست دست با بنزین و بسیار برای سلامتی شما مضر خواهد بود. درست است دستکش پس از مدت زمانی خراب می‌شود؛ اما سلامتی شما بسیار ارزشمندتر از دستکش چند هزارتومانی هست.

 به همین دلیل است که پیشنهاد می‌کنیم در وهله اول از دستکش پلاستیکی و یک پارچه تنظیف برای اجرای شاپان استفاده کنید. اگر به دستکش پلاستیکی دسترسی ندارید می‌توانید آستری را با استفاده از قلم‌مو بر روی کار اجرا کنید و با یک دستمال خشک رنگ اجرا شده را سریع پاک کنید تا خط قلم‌مو بر روی کار باقی نماند.

چگونه شاپان را بر روی چوب اجرا کنیم؟

شما از سه روش برای اجرای آستری بر روی چوب می‌توانید استفاده کنید.

استفاده از پارچه برای اجرای شاپان

 متداول‌ترین روش اجرای شاپان بر روی چوب استفاده از پارچه است. در آموزش‌هایی که معمولاً توسط اساتید ارائه می‌شود به این نکته تأکید دارند که بهتر است از پارچه تنظیف برای اجرای شاپان بر روی چوب استفاده کنید؛ اما ما پیشنهاد دیگری برای شما داریم. بهتر است از پارچه زیرپیراهنی مردانه استفاده کنید. شاید برای شما جالب باشد که چرا از این پارچه؟!

 باتوجه‌به حساسیت‌هایی که ممکن است پرزهای موجود در پارچه برای برخی افراد ایجاد کنند شرکت‌های تولیدکننده زیرپیراهنی، از دستگاه‌های مخصوصی به‌منظور پرز برداری از روی پارچه استفاده می‌کنند. به همین دلیل در زمان استفاده از این نوع پارچه‌ها و اجرای شاپان با این پارچه مطمئن خواهید بود که پرز پارچه بر روی چوب باقی نمی‌ماند و شما یک کار تمیز و بی‌نقص را اجرا خواهید کرد.

 پیشنهاد ما در زمان اجرا با استفاده از دستمال این است که چند ثانیه پس از اجرا بر روی چوب، با یک دستمال خشک و تمیز پارچه را از روی چوب پاک کنید.

استفاده از قلم مو برای اجرای شاپان

 یکی دیگر از روش‌های اجرای شاپان بر روی چوب، استفاده از قلم‌مو است. اگر شرایط به شما اجازه می‌دهد پیشنهاد می‌کنیم از قلم‌مو برای اجرا بر روی چوب استفاده کنید.

در این روش بنزین و قیر با دست شما برخوردی ندارد و خیالتان از بابت مسائل بهداشتی و سلامتی راحت است. مشکل اینجاست که رد قلم‌مو بر روی سازه خواهد ماند و ممکن است با تیرگی و روشنی رنگ مواجه شوید؛ اما پیشنهاد ما در این مورد هم این است که از یک تکه پارچه تمیز برای پاک‌کردن رد قلم‌مو و دورنگی ایجاد شده بر روی سطح چوب استفاده کنید.

 همچنین می‌توانید با افزودن مقداری پارافین (به‌اندازه یک قاشق در دو لیتر شاپان رقیق شده) خطوط قلم‌مو را به حداقل برسانید.

استفاده از پیستوله برای اجرای شاپان

 بسیاری از علاقه‌مندان به حوزه رنگ چوب از ما پرسیدند که آیا می‌توان شاپان را با استفاده از پیستوله بر روی چوب اجرا کرد؟! پاسخ این است که بله امکان اجرای آن با استفاده از پیستوله وجود دارد؛ اما بهترین گزینه برای این چنین کاری نیست.

 مطمئناً شما با پیستوله نمی‌توانید کنترل درست و دقیق در زمان اجرای آن داشته باشید. مطمئن باشید که یک کار اصولی و درست اجرا نخواهد شد؛ اما اگر احساس می‌کنید در مواردی راهی ندارید جز استفاده از پیستوله، مسئولیت زشتی و زیبایی کار با خودتان است.

 نکته دیگری که باید در نظر داشته باشید، خطر انفجار در پاشش شاپان به پیستوله است شما با پیستوله بنزین را در هوا ترکیب می‌کنید و کوچک‌ترین حرارت و جرقه ممکن است کارگاه را با خاک یکسان کند!

قیمت شاپان

شاپان یکی از ارزان‌ترین مواد موجود برای رنگ‌کاری چوب است. به قیمت امروز برای یک کیلو مبلغی معادل ۲۰ تا ۵۰ هزار تومان پرداخت خواهید کرد و بنزین به‌عنوان حلال شاپان هم باتوجه‌به قیمت حلال‌هایی مانند تینر از قیمت کمتری برخوردار است.

ساخت رنگ فندقی با شاپان

 یکی از قابلیت‌های که شاپان دارد این است که می‌توانید با ترکیب رنگ‌های روغنی با آن به تم رنگ جدید دست پیدا کنید. به‌عنوان‌مثال می‌توانید با اضافه‌کردن مقدار کمی رنگ‌روغنی قرمز یا حتی ضدزنگ، به رنگ فندقی دست پیدا کنید. باتوجه‌به اینکه شاپان آستری روغنی است، قابلیت ترکیب با همه رنگ‌های روغنی را دارد.

 مثلاً شما می‌توانید با اضافه‌کردن چند قطره مشکی روغنی به محلول، تم رنگ قهوه‌ای را به رنگ ونگه یا قهوه‌ای تیره ببرید. این بازی رنگ را با دیگر رنگ‌های روغنی می‌توانید انجام دهید و بر روی تکه‌های مختلف چوب اجرا کنید تا تأثیر آن را مشاهده نمایید.

 مثال دیگری که می‌توانم در این آموزش به شما توضیح دهم این است که حتی در برخی موارد می‌توانید از مقدار کمی جوهر هم برای تغییر رنگ بسیار کم آستری استفاده کنید. به‌عنوان‌مثال می‌توانید در ۴ لیتر محلول آماده دو درپوش جوهر طلایی فوری اضافه کنید تا تأثیر آن را مشاهده کنید.

دانستن اینکه ترکیب رنگ‌های مختلف باهم چه نتیجه‌ای را در بر خواهد داشت، بستگی به دانش و آشنایی شما با مبحث شناخت رنگ‌ها دارد.

آموزش رنگ چوب گردویی

می‌توانید با ترکیب انواع جوهرهای رنگی و حتی اضافه‌کردن کمی رنگ‌روغنی قرمز به طیف رنگ فندقی برسید. رنگ قرمز را به‌تدریج به شاپان رقیق شده اضافه کنید تا به طیف رنکی فندقی موردنظرتان برسید.

ترکیب رنگ جوهری با شاپان

 اگر می‌خواهید رنگ نهایی کار شما قهوه‌ای با طیف طلایی و یا زیتونی باشد از شاپان مشکی استفاده کنید چرا که شاپان مشکی با داشتن طیف زرد هدف نهایی شما را راحت‌تر برآورده خواهد ساخت.

 همچنین در این میان عده‌ای از دوستان و همکاران از جوهرهای شیشه‌ای به‌عنوان یک‌رنگ مکمل یا رنگ کمکی استفاده می‌کنند؛ مثلاً با افزودن جوهر طلایی به شاپان طیف استر را به سمت قهوه‌ای – طلایی تغییر داده یا با افزودن جوهر فندقی به شاپان قهوه‌ای طیف رنگی استر را به سمت فندقی تغییر می‌دهند.

 لازم است بدانید ازآنجاکه جوهرها ثبات رنگی کافی و لازم را ندارند؛ بنابراین سعی کنید برای هر یک لیتر استر شاپان رقیق شده تنها از یک درب بطری حاوی جوهر بیشتر استفاده نکنید چرا که بعد از گذشت مدتی ممکن است کار رنگ شده شما دچار تغییر رنگ شود.

موارد استفاده از شاپان

شاپان محصولی است که باتوجه‌به قرارگرفتن در دسته آستری‌های روغنی امکان استفاده از آن در بسیاری از تکنیک‌ها و روش‌های رنگ‌کاری دارید. شاپان در صنعت چوب، پتینه‌کاری، لوازم سفالی، سرامیک، پلی‌استر و… مورداستفاده قرار می‌گیرد.

آیا اجرای شاپان بر روی چوب به‌تنهایی کافی است؟

در واقع شما نمی‌توانید از شاپان به‌عنوان رنگ پایانی استفاده کنید. مطمئناً هم از نظر بهداشتی و هم از نظر زیبایی نمی‌تواند جلا بخش و به‌عنوان رنگ پایانی مورداستفاده قرار گیرد. شاپان آستری است که شرایط را برای تغییر رنگ چوب به رنگ موردنظرتان فراهم می‌کند و با موادی مانند سیلر، کیلر و یا نیم پلی‌استر به سطح چوب قوام و جلا ببخشید.

مزایا و معایب استفاده از شاپان چیست؟

 استفاده از شاپان مانند هر محصول دیگری مزایا و معایب مخصوص به خود را دارد. از مهم‌ترین مزایای استفاده از آن می‌توان به قیمت ارزان، روش اجرای آسان، دردسترس‌بودن، امکان ترکیب با رنگ‌های روغنی دیگر، عدم نیاز به تجهیزات و ابزار خاص برای اجرا و… اشاره کرد.

 اما همان‌طور که در بالا اشاره شد شاپون یک ماده نفتی است و با حلالی مانند بنزین ترکیب می‌شود و ترکیب به‌دست‌آمده بر روی چوب یا موارد دیگر اجرا می‌گردد. در دنیایی که توجه همگان به سمت استفاده از محصولات سبز و طبیعی و فاقد هر گونه مواد شیمیایی جلب شده است، استفاده ازاین‌گونه مواد برای رنگ‌کاری لوازم چوبی که هر روزه با آن در تماس هستیم، برای هیچ‌کس جالب و دوست‌داشتنی نیست. به همین دلیل است که شاهد ورود نسل جدیدی از پوشش‌های گیاهی و روغن‌های گیاهی مخصوص چوب هستیم.

 در واقع شاپان در بیشتر کشورهای دنیا منسوخ شده و به‌هیچ‌عنوان از این‌چنین محصول نفتی پر خطر و سرطان‌زا استفاده نمی‌شود، اما همچنان در ایران از این محصول استفاده می‌شود!

 شما می‌توانید با استفاده از انواع روغن‌های پوششی مخصوص چوب در رنگ‌ها و قابلیت‌های مختلف بخش زیادی از نیازهای خود برای رنگ‌کاری چوب مرتفع کنید. به‌عنوان‌مثال پیشنهاد ما این است به‌جای استفاده از موادی مانند شاپان سیلر کیلر و یا نیم پلی‌استر برای لوازم چوبی که کودکان با آن در تماس هستند حتماً از روغن‌های گیاهی و مناسب برای این گونه لوازم استفاده کنیم.

 شما هم لطفاً دیدگاه‌ها و پیشنهادها خود را در مورداستفاده از این آستری با ما در قسمت نظرات همین نوشته در میان بگذارید. مطمئناً شما تجربیاتی دارید که ما و دیگر بازدیدکننده‌های آیچوب از دستیابی به این تجربیات ارزشمند خرسند خواهیم شد.

پاسخ به پرسش های شما

 ۱. بهترین حلال شاپان چیست؟

 بهترین حلال برای شاپان بنزین است. البته درگذشته از تینر روغنی برای حل‌کردن شاپان استفاده می‌کردند؛ اما معایب مخصوص به خود را دارد. بنزین سریع خشک می‌شود و بعد از اجرا چرب نیست و بوی زیادی از خود باقی نمی‌گذارد.

 ۲. بعد از شاپان چی بزنم؟

 بعد از اجرای شاپان حتماً باید از سیلر برای تثبیت رنگ شاپان و اشباع چوب استفاده کنید. به‌هیچ‌عنوان بعد از شاپان کیلر اجرا نکنید. در این حالت روی سطح رنگ پرز ایجاد می‌شود و کیلر جذب چوب می‌شود.

 ۳. چگونه شاپان قهوه‌ای روشن بسازیم؟

 برای ساخت شاپان قهوه‌ای روشن فقط کافی است شاپان را با بنزین ترکیب کنید تا به آستری قهوه ای دست پیدا کنید. هرچه مقدار بنزین در شاپان بیشتر باشد، رنگ آن روشن‌تر می‌شود. شاپان در دو رنگ قهوه ای و مشکی موجود است. پیشنهاد می‌کنیم برای این کار از شاپان قهوه ای استفاده کنید.

منبع:

آیچوب