لاک الکل چیست؟ کاربرد و آموزش اجرای لاک الکل چوب…

 لاک‌الکل یکی از رنگ‌های قدیمی مورداستفاده اساتید در صنعت چوب است. از لاک الکل بیشتر در ساخت ساز استفاده می‌شود و آن هم به دلیل ضخامت و لایه بسیار نازکی است که روی چوب ایجاد می‌کند. رنگ‌های فوری مانند پلی استر و… باتوجه‌به اینکه روی کار ضخامت ایجاد می‌کنند، صدای ساز ره به‌اصطلاح عامیانه خفه می‌کنند و ساز از کیفیت صدای خوبی برخورد دار نخواهد شد.

 البته نمی‌توان موارد مصرف لاک الکل را فقط در هنر ساز سازی محدود کرد؛ بلکه از این رنگ برای پوشش مبلمان و دیگر لوازم چوبی هم می‌توان استفاده نمود.

 لاک ماده‌ای است طبیعی و جامد که از حشره‌ای به نام کوکوس به دست می‌آید. این حشره پس از مکیدن شیره درخت انجیر، مایع قهوه‌ای‌رنگی را از خود ترشح می‌کند و این مایع حشره را در بر می‌گیرد و پس از تصفیه به‌عنوان لاک در بازار به‌صورت ورقه‌های نازک به فروش می‌رسد.

پیشنهاد آیچوب: آموزش کامل رنگ چوب و MDF

 در بین پوشش‌های نهایی چوب، پوشش لاک الکل از محبوبیت و اقتدار خاصی برخوردار است. در ابتدا بهتر است بدانیم در جنگل‌های هندوستان درختان سرخ رنگی با نام لکباگ یافت می‌شود که معمولاً بلندقامت هستند.

 نوعی حشره هم شبیه جیرجیرک بنام لکباگ (Lac Bug) بر روی این درختان زندگی می‌کند که نوع مؤنث آن آوندهای لوله‌ای شکل از جنس پولک بسیار نازک بر روی تنه درختان می‌سازد و جنس مذکر این حشره مایعی لزج مانند بروی این آوندها ترشح می‌کند که به لاک حالت لعابی می‌دهد.

 بر اساس شواهد و قراین یافت شده قدمت لاک و الکل تقریباً به سه هزار سال پیش می‌رسد که تا سالیان پیش در ایران هم مصرف لاک و الکل بسیار پررونق بوده با اختراع نسل جدید رنگ‌های مخصوص چوب به خصوص پلی استرها، تقریباً این ماده طبیعی از چرخه مصرف حذف شد و پلی استر جایگزین بی‌رقیب آن شد. امروزه هم در مواردی کماکان لاک الکل مصرف خود را دارد؛ مانند صنایع حجمی، مرمت آثار باستانی و رنگ آلات موسیقی و…

 بهترین نوع لاک، به رنگ روشن تا زرد متمایل به نارنجی هست که به آن شلاک گویند. حلال لاک، الکل صنعتی است. البته لاک‌های بی‌رنگ نیز وجود دارد که برای حل کردم آن از الکل سفید استفاده می‌کنند.

پیشنهاد آیچوب:

وارنیش چیست؟ معرفی کامل انواع وارنیش و روغن وارنیش موجود در ایران

لاک مرغوب و نامرغوب چه ویژگی‌هایی دارد؟

 لاک‌های معمول موجود در بازار به رنگ طلایی روشن هستند که از شیره درخت انجیر در هندوستان گرفته می‌شوند؛ البته لاک‌های دیگری وجود دارند که به رنگ روشن هستند و در واقع کیفیتشان کی پایین‌تر از لاک الکل طلایی است.

 لاک باکیفیت به رنگ طلایی هست و حالت پولکی دارد. پولک‌ها در لاک مرغوب نباید حاوی پولک‌های تیره رنگ باشد. همچنین با هم زدن لاک با دست، باید دقت کنید که پولک‌ها به هم چسبیده نباشد!

طرز تهیه لاک الکل چوب

 برای ساخت لاک الکل مقدار صد گرم لاک طلایی هندی اصل را با یک لیتر الکل اتیلیک صنعتی (الکل ۹۶ درصد) مخلوط کرده و مقدار کمی (حدود دو یا سه درصد) موم طبیعی به مخلوط اضافه کنید. موم خاصیت شکنندگی لاک را از بین می‌برد و بعدها روی سطح لاک و الکل تَرَک و شکستگی‌هایی ایجاد می‌گردد که علت آن خشکی لاک است.

هرچه لاک نرم‌تر شود، سریع‌تر در الکل حل می‌شود. حدود ۱۵ دقیقه تا ۳۰ دقیقه لاک و الکل را به آرامی هم بزنید تا به هم نچسبند.

 سپس برای آنکه سطح لاک پس از مصرف ترد و شکننده نباشد، ۲ تا ۳ درصد موم زنبورعسل به آن اضافه می‌نمایند (موم باعث می‌شود خاصیت شکنندگی لاک از بین برود)، سپس آن را به‌خوبی تکان می‌دهند تا لاک در الکل به‌خوبی حل شود.

 حدود ۲۴ ساعت به محلول زمان دهید تا کامل حل شود و آماده گردد و در این مدت هم می‌توانید هرچند ساعت، یک‌بار محلول را به آرامی تکان دهید تا بهتر لاک و الکل بهتر حل شوند.

 بهتر است لاک بعد از حل شدن از یک جوراب زنانه نازک رد بشود.

 برای حل شدن بهتر لاک در الکل می‌توان آن را حرارت غیرمستقیم داد. به علت قابلیت اشتعال زایی الکل، حرارت مستقیم بسیار خطرناک هست. برای این کار می‌توان ظرف لاک و الکل را در ظرف آب گرم قرار داد.

معمولاً گرم‌کردن لاک‌والکل، حل‌کردن آن را تسریع می‌کند؛ ولی باید تذکر داد محلولی که باحرارت دادن و یا با سرعت حاضر شده کمی می‌جوشد و موجب متورم و معیوب‌شدن کار می‌شود؛

 بنابراین باید با روش حرارت غیرمستقیم و به‌آرامی زمینه ذوب‌شدن لاک را فراهم آوریم. محلول باید مدت کمی بماند، شِلاک و موم خوب با الکل حل شده و به‌مرور مواد اضافی و غیرخالص آن ته‌نشین گردد و پس از ته‌نشین شدن می‌توان محلول را صاف‌کرده و آنگاه مصرف نمود. در موقع صاف‌کردن نیز بایستی دقت کرد که قشر کثیف ته‌نشین شده از محلول کاملاً جدا گردد تا بعدها سطح لاک‌والکل تمیز و بدون لکه باشد.

 در ظرف ترجیحاً دربسته شیشه‌ای در مکان گرمی به مدت یک تا دو هفته نگهداری شود از حرارت دادن مستقیم این مخلوط به‌شدت پرهیز شده؛ زیرا اشتعال ساز است.

مراحل اجرای لاک الکل روی چوب

 لاک و الکل در سه مرحله به سطح کار زده می‌شود

 رنگ دست اول (بوم کردن) برای پر کردن خلل و فرج و سوراخ‌های چوب.

 رنگ دست دوم (پوشش) برای ایجاد قشر رنگ روی سطح کار.

 رنگ دست سوم (پرداخت) برای صاف کردن و پرداخت کردن روی رنگ ایجاد شده.

پیشنهاد آیچوب:

معرفی انواع رنگ چوب | کدام رنگ برای چوب بهتر است؟

 با توجه به تجربه اساتید دو روش را در این بخش معرفی خواهیم کرد:

روش اول استفاده از لاک و الکل به روش سنتی

 ابتدا سطح کار را آماده کنید. بهتر است قبل از لاک الکل کاری سطح کار را به کمک پارچه الکل اندود نمایید، این عمل باعث می‌شود سطح کار پرزدار شود. سپس با سنباده‌ی شماره ۴۰۰ پوستاب پرزها را از بین ببرید. برای استفاده از الکل، پیشنهاد ما الکل بیدستان قزوین است این الکل حلالیت بیشتر نسبت به سایر الکل‌ها دارد.

 برای اجرای لاک و الکل معمولاً از کهنه رنگ کاری استفاده می‌شود. این کهنه عبارت است از یک پارچه از جنس نرم و لطیف که در میان آن پنبه یا پشم می‌گذارند. همچنین می‌توانید به جای پارچه کهنه و پنبه، از ابر هم استفاده کنید.

 قسمتی از پارچه را داخل رنگ لاک و الکل قرار دهید و آن را روی سطح کار اجرا کنید. برای دست اول لاک الکل را به خوبی و با مقدار بیشتر اجرا کنید تا چوب مواد را جذب کند و در اصطلاح عامیانه سیر شود. این عمل باعث می‌شود نفوذ لاک و الکل بهتر انجام گیرد. پس از خشک شدن کار (حدود ۱۰ تا ۳۰ دقیقه)، یک دست سنباده بسیار نرم پوستاب (کهنه) روی کار بکشید. این مهم است که سنباده نو نباشد! دقت نمایید که سنباده فقط در راه چوب انجام شود و خلاف راه چوب این کار را انجام ندهید. خاک را پاک کنید و دوباره لاک را اجرا کنید.

 برای رسیدن به پوشش مناسب تا ۲۰ دست هم نیاز هست لاک اجرا شود. از دست چهارم به بعد نیاز به سنباده کاری در هر دفعه نیست. هر زمان احساس کردید کار زبر شد، یک‌بار با سنباده پوست کارکرده و کهنه، سنباده کاری کنید.

 برای اجرای لاک الکل در دست‌های سوم و چهارم به بعد باید مراقب باشید که روی یک خط لاک و الکل را دو بار پارچه نکشید، چون رنگ دو لبه می‌شود. حجم لاک هم به نسبت دست اول کمتر است. هرچه به دست‌های پایانی نزدیک می‌شویم، مقدار مصرف لاک الکل باید کمتر باشد تا لاک‌های قبلی پاک نشود. برای دست‌های بعدی حدود ۵ دقیقه زمان می‌دهیم تا الکل خشک شود و آماده سنباده کاری گردد.

 در صورت ایجاد چسبندگی بین دستمال و لاک الکل، می‌توانید با استفاده از چند قطره پارافین، دستمال را کمی چرب کنید تا چسبندگی ایجاد نشود. اگر از پارافین زیاد استفاده کنید، روی کار لکه ایجاد می‌شود. دستمال را به پارافین آغشته کنید و روی کار بکشید تا سطح کار کامل صیقلی شود.

 اگر دوست دارید کار براق شود، بعد از ۱۵ دست اجرای لاک الکل، حدود ۲۴ ساعت زمان دهید تا رنگ کامل خشک شود و پس از آن حدود ۴ یا ۵ دست لاک الکل اجرا کنید.

اجرای لاک الکل به روش فرانسوی

 مخلوط لاک‌الکل را که قبلاً مدتی در حالت خوابیده بوده را از صافی بگذرانید و برای استعمال باید از پارچه استفاده کنید. معمولاً از قدیم نمد توصیه شده؛ اما برای شما راه بهتری نیز وجود دارد استفاده از پارچه‌های زیرپیراهنی که کاملاً نرم و بدون پرز است و تهیه آن بسیار راحت است.

 قبل از هر چیز کار را عاری از گردوخاک نموده و دستمال را به لاک آغشته کرده و در جهت الیاف چوب بکشید. دقت فرمایید که هر کجا در حین کشیدن پارچه اثر لاک تمام شد بلافاصله دستمال را از سطح کار برداشته و آغشته به لاک نمایید و در واقع دستمال خشک به کار نکشید.

 مسئله دوم اینکه به ترتیب کشیدن و فاصله نگذاشتن بین دستمال کشیدن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و سوم اینکه به‌هیچ‌عنوان دو بار دستمال آغشته به لاک را روی‌هم نکشید پس از پایان کار اجازه دهید کار به مدت ۲۴ ساعت بماند و بعد با کشیدن یک سنباده شماره ۳۸۰ یا ۴۰۰ به‌آرامی بر روی کار زبری کار را برطرف کنید.

 دقت فرمایید در حین سنباده زدن لاک‌والکل تمایل زیادی به چسبیدن به سنباده دارد؛ لذا با کنترل مرتب سنباده از این عمل جلوگیری کنید و لکه چسبیده به سنباده را با ناخن یا سر تیغه چاقو بردارید. لکه چسبیده به سنباده به‌سرعت کار را زخمی می‌کند. ما در آیچوب روش ساده پاک کردم صمغ چوب از روی سنباده را آموزش داده‌ایم.

 بعد از سنباده‌کاری مقدار نصف استکان الکل به مخلوط لاک‌والکل اضافه نموده و با تکان‌دادن آرام ظرف محتوی لاک آن را حل نمایید و سپس برای بار دوم مثل دفعه اول لاک را به کار بزنید.

 بعد از گذشت ۲۴ ساعت دوباره سنباده‌کاری بسیار باملاحظه و با سنباده بسیار نرم بکشید و دست سوم لاک را انجام دهید. چنانچه برای بار چهارم و پنجم سنباده و لاک را انجام دهید و اطمینان داشته باشید که بهترین نتیجه را خواهید داشت.

 این احتمال وجود دارد که در هنگام کشیدن لاک با دستمال لبه‌هایی ایجاد شده و یا اینکه لبه‌هایی که روی‌هم افتاده‌اند سطح ناهمواری رو ایجاد کنند.

 برای حل این مشکل، پس از پایان کار مقداری پودر سینکا را با دست بر روی کل سطح کار پاشیده و به‌آرامی با دستمالی از جنس پنبه‌ای یا زیر پیر آهنی شروع به دستمال کشی می‌کنیم. این لبه‌ها که اصطلاحاً به آن‌ها کلد شدن می‌گویند به‌راحتی از بین می‌روند.

پیشنهاد آیچوب:

آموزش رنگ کردن چوب با سیلر کیلر + نقاشی چوب ۰ تا ۱۰۰

اجرای لاک الکل به روش انگلیسی

از قلم مو نیز برای این کار می‌توان برای اجرای لاک الکل روی چوب استفاده کرد. اما قلم مو حتماً «باید از جنس موی طبیعی باشد.

مانند قلم‌های vinzor که از موی دم سمور ساخته می‌شود و روش کارکرد آن عین روش اول است فقط باید بسیار مراقب باشید که اثر موی قلم بر روی کار نماند؛ و یا با کشیدن قلم بر روی یک محل آن را زخمی نکنید.

معمولاً» از روش دوم بسیار بسیار کم استفاده می‌شود و احتیاج به تجربه بالایی دارد و در ضمن هزینه قلم‌های موی طبیعی بسیار بالاست.

 

اجرای لاک الکل روی چوب به روش کهنه کاری

برای زدن لاک و الکل بر روی چوب معمولاً از کهنه رنگ کاری استفاده می‌شود. کهنه رنگ کاری عبارت است از تکه پارچه‌ای که لای آن پنبه و یا پشم گذاشته باشند. (جنس پارچه می‌تواند چلوار لطیف باشد) رنگ لاک و الکل در مقابل اسید، الکل، رطوبت و حرارت مقاوم نیست و چنانچه آب بر روی آن بریزد لکه سفیدی بر روی آن باقی می‌ماند.

نوعی از لاک نیز وجود داشته که لاک سفید نام دارد و از بی رنگ کردن یا روشن کردن لاک نارنجی (در اثر عملیات شیمیایی به کمک هیپوکلریت سدیم روی لاک نارنجی) به دست می‌آید و برای لاک و الکل کاری چوب‌های روشن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از رنگ لاک و الکل برای رنگ کاری انواع قفسه، مبل، میز، صندلی، درهای داخلی، وسایل تزییناتی و موارد نظیر آن استفاده می‌شود.

 

روش سوم لاک الکل کاری با استفاده از پیستوله

 این روش یکی از بهترین و عالی‌ترین نوع اجرا و کارکرد لاک‌الکل هست. در این روش مقدار یک استکان الکل به لاک اضافه نموده و به‌آرامی ظرف محتوی لاک را تکان بدهید تا لاک خوب حل شود. سپس محصول را از صافی گذرانده و داخل پیستوله بریزید و از فاصله ۲۰ سانتی و با فشار باد ۳۰psi لاک را به کار بپاشید.

 درصورتی‌که در زمینه کار با پیستوله تجربه ندارید، ما در آیچوب آموزش کامل اجرای رنگ با پیستوله سه تنظیم را با شما به اشتراک گذاشته‌ایم.

 توجه داشته باشید اگر فاصله کمتر باشد موجب چروک شدن لاک می‌شود و اگر چنانچه فاصله زیادتر باشد پوست تمساحی می‌شود. در ادامه یک دست محلول را به کار پاشیده و بعد از ۲۴ ساعت سنباده‌کاری کنید و در مرتبه دوم لاک را اسپری کنید.

 برای بار سوم سنباده‌کاری کنید و بعد لاک‌الکل را با پیستوله اجرا کنید. بعد از گذشت ۲۴ ساعت دستمالی را آغشته به پارافین کرده و بروی سطح کار بکشید.

 اندازه یک لیوان الکل باید اضافه‌تر به لاک اضافه شود تا از دهانه پیستوله خارج شود و این مسئله حتماً مدنظر قرار گیرد.

 مزیت این روش این است که مشکلات زخمی‌شدن لبه لبه شدن و ناهموار شدن سطح کار نیز وجود ندارد. در این حالت تمامی مشکلات و معایب روش‌های قبل آسوده می‌شوید تا زیباترین نتیجه ممکن را از این طریق در اختیار داشته باشید.

 در ضمن برای حصول اطمینان از کیفیت لاک لازم است بدانید که لاک اصل هندی با سرعت بسیار بالایی در آمونیاک حل می‌شود.

 در ادامه تصاویری از نمونه کارهای بازسازی درب خانه لاجوردی در کاشان که توسط اساتید به روش لاک الکل بازسازی شده است را مشاهده می‌فرمایید.

پیشنهاد آیچوب: معرفی انواع رنگ چوب | کدام رنگ مخصوص چوب است؟

 

طرز تشخیص روغن روی سطوح رنگ خورده

به علت آنکه برای جلوگیری از شکنندگی لاک به آن موم اضافه می‌نمایند، سطح لاک در اثر روغن موجود کدر می‌شود. به کمک بعضی مواد شیمیایی می‌توان روغن را از سطح کار پاک کرد.

ساده‌ترین کار این است روی سطوح رنگ خورده را با دهان‌ها نماییم و اگر بخار ایجاد شد سطح کار روغن دارد. از ماندن در کارگاه رنگ کاری و استنشاق الکل خودداری نمایید. هرگاه الکل روی دست یا بدن ریخته شد فوراً آن را با آب بشویید زیرا حلال الکل آب هست.

رنگ لاک و الکل در مقابل حرارت، اسیدها و الکل‌ها مقاومت ندارد به همین دلیل امروزه استفاده از لاک و الکل بسیار کم است و فقط برای رنگ آمیزی بعضی از آلات موسیقی مانند تار، سه تار، گیتار و … به کار می‌رود زیرا رنگ لاک و الکل روی صدا تأثیری نمی‌گذارد.

توجه: این مطلب به دلیل درخواست‌های متعددی که دوستان عزیزمان ارسال کردند، تهیه شده است و متأسفانه تجربه‌ای شخصی در این زمینه ندارم لذا قادر به پاسخگویی سؤالات و ابهامات شما عزیزان نخواهم بود. البته سؤالات شما تائید و پاسخگویی را به دوستان باتجربه محول می‌کنیم.

 

منبع: آیچوب