راهنمای خرید اسلب چوب | تجربه‌های یک نجار

اسلب چیست و چطور خرید کنیم که پشیمان نشویم؟ چرا بعضی اسلب ها گران هستند و چرا بعضی اسلب ها بعد از ساخت تاب بر می‌دارد؟ قیمت اسلب چطور محاسبه می‌شود؟ رطوبت اسلب باید چقدر باشد و چه فرقی بین اسلب کالباسی و مماسی وجود دارد؟

در این آموزش تلاش می‌کنم علاوه بر پاسخ به سؤالاتی که مطرح کردم تجربه خرید و استفاده از اسلب ها را با شما شریک شوم.

 

اسلب چوبی چیست و چگونه درست می‌شود؟

اسلب واژه‌ای فارسی نیست و آنچه می‌گوییم تلفظ کلمه “Slab” در انگلیسی و به معنی باریکه، تکه، ورقه و تراشیدن است. اسلب در صنعت سنگ و فولاد واژه رایجی است که اخیراً در صنعت چوب ایران هم استفاده می‌شود.

اسلب چوب فرایند تبدیل گرد بینه‌های چوبی به تخته‌های خام با لبه های ناهموار طبیعی (Live edge) است که توسط ابزارهای مختلفی مانند اره زنجیری یا اره رام بر و اره فلکه انجام می‌شود.

بر خلاف تخته‌های صنعتی، در اسلب های چوبی به عمد لبه های ناهموار و طبیعی چوب صاف نمی‌شود.

 

در اینجا من از واژه تخته خام استفاده کردم چون تخته در نجاری تعریف دیگری دارد که کاملاً شبیه به اسلب نیست.

 

پیشنهاد مطالعه بیشتر: اسلب چوبی چیست و کف‌تراشی اسلب چگونه است؟

 

چرا اسلب در ایران پرطرفدار شد؟

در اوایل دهه 80 خورشیدی در ایران شاهد سونامی تبدیل نجاری‌های چوب طبیعی به ام دی اف سازی بودیم و این تحول آن قدر شدید بود که در نیمه این دهه نجارهای چوب طبیعی در اقلیت محض قرار گرفتند و برای فرار از ورشکستگی باید وارد بازار داغ ام دی اف می‌شدند.

پس از رواج شبکه های اجتماعی در اوایل دهه 90 خورشیدی مخصوصاً اینستاگرام، به تدریج میل و سلیقه‌ها به سمت چوب طبیعی کشیده شد و در این مسیر سبک‌هایی مانند روستیک (روستایی) مورد علاقه مصرف کننده‌ها قرار گرفت.

 

 

در همین مسیر با ورود رزین اپوکسی و ارزان شدن آن موج جدید علاقه به تکه چوب‌ها پیدا شد که این بار حتی چوب‌هایی که تا دیروز ضایعات بودند و سرنوشتی جز زغال قلیان نداشتند هم به آثاری مشتری پسند و پولساز تبدیل می‌شدند.

و این مسیری شد که تا امروز ادامه پیدا کرده است و بعید می‌دانم به این زودی‌ها متوقف شود.

 

نویسنده: خاطرم هست که در آن سال‌ها تولیدکنندگان در حالت گیجی به سر می بردند و نه می‌دانستند مشتری چه می‌خواهد و نه تجربه و مرجعی بود که بتوان از آن استفاده کرد. چیزهایی که می‌ساختند در مقایسه با امروز کاردستی‌های بچگانه و پر از ایرادی بود که با سعی و خطا و افزایش تجربه ساخت و فروش، نوع محصولات باب سلیقه ایرانی و بازار خاص این سبک جا افتاد.

چرا خرید اسلب چوب چالش است؟

اولین دلیل چالش بومی بودن تولید اسلب در ایران است و به غیر از مراکز محدودی در تهران، کمتر پیدا می‌کنید فروشنده‌ای که اسلب های وارداتی داشته باشد. در اسلب های وارداتی به دلیل صادرات از کشور مبدأ و واردات به کشور مقصد قوانین گمرکی و بهداشتی هر دو کشور را رعایت می شود که در کیفیت اسلب بسیار تاثیر گذار است.

وقتی کار تا این حد بومی باشد و در ایران تولید می‌شود انتظار استانداردها و کیفیت‌های مختلف با قیمت‌های گوناگون عجیب نیست.

از چالش‌های خرید اسلب می‌توانم به نوع چوب، شیوه برش چوب، شیوه نگهداری چوب در کارگاه، انبارداری و خشک کردن چوب و عارضه‌های چوب اشاره کنم.

علاوه بر این چوب یک متریال طبیعی است و نمی‌توان با قطعیت در مورد موارد چالشی که نام بردم نظر داد؛ مثلاً رنگ و نقش و سلامت فیزیکی چوب همه جای یک درخت و حتی همه جای یک تکه چوب یکسان نیست.

در چوب‌های صنعتی تا حد زیادی به دلیل تولید صنعتی و انبوه این مورد قابل صرف نظر است اما در اسلب هایی که در کارگاه‌ها تولید می‌شود انتخاب اسلب خوب دشوار می شود.

 

انواع برش اسلب چوبی

وقتی برای خرید اسلب می‌روید دو نوع برش عمده دارید. برش مماسی و برش کالباسی.

در برش مماسی تیغ اره مماس با حلقه‌های رشد درخت حرکت می‌کند و در تخته هایی که ایجاد می‌شود می‌توانید راستای حلقه‌های رشد درخت را به صورت خطوط موازی کنار هم در طول اسلب ببینید.

 

 

در برش مماسی تخته چوبی که دارید شامل درون چوب و مغز چوب و برون چوب است که به سفارش می‌توانید به قسمت‌های کوچک‌تر هم تبدیل کنید. دقت کنید که در این چوب‌ها با ارزش‌ترین قسمت چوب، فاصله بین زیر برون چوب تا قبل از مغز چوب است و معمولاً مغز و برون چوب در صنایع بزرگ ضایعات چوب شناخته می‌شود.

در برش کالباسی یا عرضی تنه درخت به صورت دایره‌ای تخته می‌شود و شما می‌توانید تمامی حلقه‌های رشد درخت را به صورت کامل ببینید.

معمولاً برای میزهای جلو مبلی یا آویزهای دیواری و لوستر از اسلب های کالباسی استفاده می‌شود.

دقت کنید که تنش و تغییر حالت در برش‌های کالباسی بسیار شدید است و باید در کلاف کردن پشت کار و خشک کردن اسلب کالباسی خیلی دقت کنید.

 

رطوبت اسلب چقدر باشد؟

چوب با فضای اطراف خودش تبادل رطوبت دارد یعنی به تعادل رطوبتی با محیط می‌رسد. چوب اگر در محیط مرطوب قرار گیرد رطوبت جذب می‌کند و اگر مرطوب باشد و در محیط خشک‌تر قرار گیرد رطوبت خود را تا اندازه رطوبت محیط از دست می‌دهد.

اگر از اسلب برای فضای داخلی منزل استفاده می‌کنید بهترین رطوبت پیشنهادی عددی ما بین 9 تا 12% است.

دقت کنید که بسیاری از فروشنده‌های اسلب، چوب‌ها را در فضای آزاد و به دور از استانداردهای صنعتی خشک می‌کنند که هیچ مزیتی نسبت به خشک کن‌های صنعتی چوب ندارند.

اگر فروشنده‌ای اعلام می‌کند که چوب‌ها در فضای آزاد خشک شده‌اند این یعنی چوب‌ها با رطوبت محل انبار چوب هم رطوبت شده‌اند. قطعاً وقتی شما این چوب را از مثلاً مازندران یا گیلان می‌خرید و به تهران یا شیراز می‌برید این چوب برای تهران و شیراز دیگر خشک نیست و باید اجازه دهید اسلب شما دوباره رطوبت از دست دهد تا به رطوبت معیار شهر مقصد نزدیک شود.

پیشنهاد می‌کنم اسلب چوب را حتماً از فروشنده‌ای خرید کنید که آن را در خشک کن صنعتی خشک کرده باشد. در غیر این صورت باید ریسک تغییر فرم اسلب را بپذیرید.

برای سنجش رطوبت چوب یا باید به ادعای فروشنده اسلب اعتماد کنید یا با خرید رطوبت سنج چوب خودتان دست به کار شود.

در آموزش زیر در مورد رطوبت سنج توضیحات کاملی دادم:

آموزش نحوه استفاده از رطوبت‌سنج چوب

 

قارچ و باختگی را بررسی کنید

 

قارچ و باختگی جزو بیماری‌های چوب است که باعث تغییر رنگ و کم شدن مقاومت فیزیکی اسلب می‌شود. قارچ و باختگی گاهی از ظاهر چوب مشخص است و گاهی هم با برش چوب متوجه آن خواهید شد.

دقت کنید که قارچ و باختگی مصراع اول شعر پوسیدگی چوب است و وقتی چوبی می‌خرید که قارچ و باختگی دارد و این عارضه با خشک کردن اصولی مهار نشده باشد باید منتظر پوسیده شدن چوب باشید.

البته نمی‌شود انکار کرد که قارچ و باختگی در بعضی چوب‌ها مانند افرا و ممرز زیبایی خاصی به چوب می‌دهد. چوب اگر اصولی خشک شود عارضه‌های باختگی مهار می‌شود.

 

مراقب پوسیدگی اسلب چوب باشید

پوسیدگی مغز درخت مخصوصاً در درخت‌های کهنسال بسیار رایج است و در اسلب ها هم مخصوصاً در برش کالباسی حتماً دیده‌اید.

گاهی پوسیدگی بهانه خوبی برای پر کردن با رزین اپوکسی می‌شود اما پیشنهاد می‌کنم با توجه به نوع سازه‌ای که با اسلب می‌سازید تحمل مکانیکی اسلب را بیشتر مورد توجه قرار دهید.

پوسیدگی‌ها از ظاهر اسلب قابل تشخیص است و باعث تغییر بافت، رنگ، مقاومت و حتی رنگ چوب می‌شود. توجه کنید که بافت برون چوب (چوب نزدیک به پوست درخت که معمولاً رنگ روشن‌تری دارد) در بعضی چوب‌ها بیشتر مستعد پوسیده شدن در مواجهه با رطوبت است.

 

آثار آفت کرم چوب‌خوار را بررسی کنید

 

 

از آفت‌های زنده‌ای که به جان اسلب می‌افتد انواع حشره و کرم چوب خوار است که زیر پوست درخت رشد می‌کنند و با تغذیه از چوب موجب تضعیف و تخریب ساختمان چوب می‌شوند.

بیشترین آسیب را کرم خراط یا چوب خوار از این طریق به اسلب می‌زند که معمولاً درون چوب است و پس از چند ماه یا چند سال با بلوغ کامل از چوب خارج می‌شود.

اگر روی چوب سوراخ‌های عمیقی با دیواره سفید رنگ دیدید و یا اطراف چوب گرد چوب مشاهده کردید احتمال آلوده بودن اسلب های آن کارگاه زیاد است.

تنها راه اطمینان از نابودی لارو کرم خراط قرار دادن اسلب در خشک کن صنعتی است.

 

دو رنگی فریب دهنده چوب اسلب

بعضی از چوب‌ها در اثر برش و هوازدگی دچار تغییر رنگ در قسمت بیرونی چوب می‌شوند و گاهی این تفاوت بسیار زیاد می‌شود و ممکن است شما را فریب دهد.

مثلاً چوب توت پس از برش و هوازدگی به رنگ قهوه‌ای سوخته تغییر می‌کند اما پس از رنده یا پولیش رنگ واقعی چوب که زرد رنگ است خود را نشان می‌دهد.

هنگام خرید می‌توانید با کمی سنباده رنگ واقعی چوب را ببینید.

 

بررسی ظاهری اسلب چوب

در بررسی ظاهری قوس و پیچ و تاب اسلب را بررسی کنید و توجه کنید که اسلب ها از قسمت مغز چوب دچار کاسی (پیاله‌ای شدن) می‌شوند و برای جلوگیری از این نوع تغییر فرم  باید اسلب خوبی انتخاب کنید و  پشت اسلب را به خوبی کلاف گذاری نمایید.

در کنار آن مواردی مانند پوسیدگی، بید و کرم خوردگی و باختگی و پوسیدگی را هم بررسی کنید.

البته نمی‌شود انتظار داشت اسلب عاری از همه این عوارض باشد و بعضی از اشکالات اسلب را باید به ناچار بپذیریم.

قیمت اسلب چوب چگونه محاسبه می‌شود؟

ملاک قیمت گذاری اسلب مترمکعب است و در مورد دور ریختنی ها و قطعات کوچک به صورت کیلویی و زبانی (چَکی) معامله می‌شود.

با توجه به اینکه اسلب به غیر از ضخامت، طول و عرض مشخص و یک دستی ندارد نمی‌شود قیمت گذاری دقیق داشت اما در نهایت قیمت بر پایه قیمت مترمکعب چوب صنعتی همان جنس در بازار است به‌علاوه متغیرهای کیفی دیگر که مورد توافق خریدار و فروشنده قرار می‌گیرد.

مترمکعب اسلب با ضرب طول و عرض متوسط اسلب در ضخامت آن محاسبه می‌شود که با ضرب در قیمت یک مترمکعب قیمت نهایی به دست می‌آید.

نوع و بافت چوب و سلامت اسلب و شیوه خشک کردن آن روی قیمت تأثیر زیادی دارد و گاهی تا چندین برابر حالت معمول خرید و فروش می‌شود.

مثلاً اسلب گردوی موج‌دار سیاه بسیار گران‌تر از اسلب گردوی شکری است یا اسلب گونه‌های جوش یا فر دار بسیار گران‌تر از اسلب های معمولی است.

 

شیوه خشک کردن اسلب چوب

 

 

چوبی که از درخت برداشت می‌شود خشک نیست و دارای رطوبت است و برای مصرف باید رطوبت آن کاسته شود.

دو روش برای خشک کردن اسلب وجود دارد؛ روش هوا خشک در فضای آزاد که اسلب ها را در فضای مسقف با فاصله (دستک گذاری) روی هم قرار می‌دهند و تسمه کشی می‌کنند.

در این روش چوب به تدریج به رطوبت تعادل با محیط می‌رسد که با توجه به نوع چوب و ضخامت و سطح اسلب ها از چند ماه تا چند سال به طول می‌کشد. این روش علاوه بر طولانی بودن باعث رشد آفات و قارچ در اسلب ها هم می‌شود.

در روش دوم از خشک کن‌های صنعتی چوب استفاده می‌شود که طبق برنامه‌ای مشخص در دوره‌های زمانی معین حرارت و رطوبت به چوب وارد یا از آن خارج می‌شود و در نهایت چوب در سریع ترین زمان ممکن به رطوبتی که برای آن تعیین کرده‌ایم می‌رسد.

در این روش علاوه بر کوتاه بودن زمان (معمولاً 20 روز تا 2 ماه) تمامی آفات چوب و لارو حشرات از بین می‌رود و اندازه رطوبت هدف محدود به رطوبت محیط نیست و می‌توانیم رطوبت چوب را پایین‌تر از رطوبت محیط انتخاب کنیم.

ایده آل ترین روش برای خرید اسلب، اسلب های خشک شده در روش صنعتی است که در اصطلاح به آن اسلب خشک کن رفته می‌گوییم.

 

شیوه نگهداری از اسلب چوب

به شیوه نگهداری از اسلب در انبار هنگام خرید دقت کنید. اسلب هایی که در محیط باز بدون سقف و روی زمین قرار دارند فاقد کیفیت لازم هستند و خطر انتقال آفت و کرم خراط به کارگاه شما را در پیش دارند.

بهترین پیشنهاد تبدیل سریع گردبینه به اسلب و سپس جدا کردن پوست آن و خشک کردن در کوره های خشک کن صنعتی است. در این روش هم کیفیت چوب حفظ می‌شود و هم خطر گسترش افت در چوب یا انتقال آن به چوب‌های دیگر از بین می‌رود.

 

خرید اینترنتی اسلب چوب

خرید اینترنتی به صورت معمول آن هم گاهی چالشی می‌شود چه برسد به خرید اسلب. پیشنهاد من خرید حضوری و لمس اسلب مدنظر هست.

شیوه مرسوم خرید اسلب در سایت‌ها و پیج هم قرار دادن مشخصاتی مانند طول و عرض و ضخامت و نوع چوب همراه با عکس محصول است.

 

سخن پایانی

خرید اسلب چوبی تجربه محور است و پیشنهاد می‌کنم اگر خریدهای اول شما است از مشاوره دوست یا استادی که می‌شناسید استفاده کنید.

اگر مشاوره یا استادی می‌شناسید که سابقه مناسبی در استفاده از اسلب دارد از ایشان خواهش کنید که از همان جایی که خرید می‌کند شما هم خرید کنید چون قطعاً نتیجه خوبی از خرید داشتند. اینطور ریسک خرید شما پایین می‌آید.

موارد بالا را حتماً در خرید رعایت کنید و اگر دوست یا مشاور با تجربه‌ای ندارید خودتان را برای تجربه کردن و شکست‌های احتمالی آماده کنید و فراموش نکنید تست و تجربه و شکست در این فرایند کاملاً طبیعی است.

منبع: آیچوب