معرق کاری چیست؟ راهنمای راه اندازی کارگاه معرق | ابزار معرق

 کارگاه معرق کاری خانگی و راه‌اندازی آن برای علاقه‌مندان به معرق کاری در خانه چالشی مهم است. هنرهای چوبی به دلیل ذات چوب و طبیعت آن همواره مورد توجه بسیاری بوده است.

 چه آن‌ها که خریدار یا دارنده آثارند و یا هنرمندانی که خالق آن‌ها هستند. در این پست آیچوب، چالش‌ها و نیازهای راه اندازی یک کارگاه معرق خانگی را بررسی می‌کنیم.

 در شروع نوشته فرض را بر این می‌نهیم که خواننده از هنر معرق تنها علاقه آن را دارد! و هنوز دست به کمان نشده است.

 معرق را از کجا شروع کنم؟ معرق کاری را کجا بیاموزم؟ راه‌اندازی کارگاه معرق کاری چه میزان هزینه دارد؟ یادگیری معرق چقدر طول می‌کشد؟ ابزار کار معرق کاری چیست و چقدر هزینه دارد؟ به چه فضایی با چه امکاناتی نیاز دارم؟!

 آیا وام یا امتیازی خاص به من تعلق می‌گیرد؟ آیا درآمدی از معرق کاری خواهم داشت؟ مشتری‌های من چه کسانی هستند و پرسش‌هایی مانند آن اگر ذهن شما را به چالش کشیده است می‌توانید این نوشته را بخوانید.

در ابتدا تعریفی کوتاه از هنر معرق چوب

معرق واژه‌ای عربی و در لغت به معنای وصله و رگه است. معرق هنری است که با کنار هم قراردادن قطعات ریز تشکیل یک اثر بزرگ‌تر را می‌دهد.

برای راه اندازی کارگاه معرق کاری چگونه و از کجا شروع کنم؟

معرق چوب یک فن و هنر هست؛ بنابراین برای ورود به آن نیاز به آموزش و سپس تجربه برای رسیدن به مهارت دارید. در قدم نخست و آموزش آن چند راهکار پیش رو است که نام می‌بریم.

آموزش معرق سازمان فنی و حرفه ای

 شاید بهترین نه؛ اما ارزان‌ترین راه موجود می‌تواند استفاده از کلاس‌های رایگان سازمان فنی و حرفه‌ای باشد (که من هم سال‌ها پیش‌ازاین گزینه استفاده کرده بودم).

 برای این منظور به شعبه‌های فنی حرفه‌ای شهر خود مراجعه و درخواست ثبت نام می‌کنید. البته در سال‌های گذشته بسیاری از رشته‌های هنرهای چوبی (معرق، منبت، گره چینی، ارسی و…) در مراکز فنی و حرفه‌ای حذف یا با درودگری و ام‌دی‌اف جایگزین شده‌اند.

 گویا این سازمان با کاهش شدید بودجه دست‌به‌گریبان است. مخصوصاً در شهرستان‌ها این کمبود حتی در دوره‌های در حال اجرا هم به‌شدت حس می‌شود (در حد استفاده چندباره از پیچ‌های ام‌دی‌اف مصرف شده!).

 دوره آموزش معرق طبق سرفصل سازمان فنی و حرفه‌ای ۷۰ روز یا ۳۰۰ ساعت زمان خواهد برد و طی این دوره هنرجو مهارت معرق‌کار درجه دو را کسب می‌کند.

 طی این دوره ۳۰۰ ساعته هنرجو با محیط کارگاه، مفاهیم ایمنی در کار و کارگاه، ابزار اولیه، متریال‌های مورد استفاده، انواع چوب‌های طبیعی و صنعتی، سبک‌ها و طرح‌های مختلف در معرق، انواع برش و شیوه درست برش، شیوه‌های انتقال طرح روی چوب، پازل کردن طرح و ساخت کلیشه، چسباندن کار، رنگ و پرداخت نهایی و… آشنا می‌شود.

 کانون‌ها و سازمان میراث فرهنگی نیز در بعضی مراکز چنین کلاس‌هایی برگزار می‌کنند که معمولاً رایگان هست و کیفیت مناسبی دارد.

آموزشکده های آزاد و کانون های هنری معرق

 فراگیری معرق چوب در کانون‌ها یا آموزشگاه‌های آزاد هنری معمولاً کیفیت بیشتری داشته؛ اما رایگان نیست. هر آموزشگاه باتوجه‌به اساتیدی که در اختیار دارد و امکاناتی که ارائه می‌دهد مبلغی را با عنوان شهریه طلب می‌کند.

 در مواردی نیز تهیه متریال و مواد مصرفی (چوب، تیغه، چسب و…) با هنرجو است. آموزش گاه های فعال و پر سابقه گاهی از بین هنرجویان خود به آنها که نظم و استعداد بیشتری نشان دهند پیشنهاد ادامه فعالیت پس از پایان دوره را می‌دهند.

 در مقایسه با آموزش در فنی و حرفه‌ای و دیگر موارد اشاره شده در بالا شخصاً تعلیم در آموزش گاه و تحت‌نظر استادی شناخته شده را پیشنهاد می‌کنم.

لیست ابزار راه اندازی کارگاه معرق کاری در خانه

 طی دوره آموزش معرق قطعاً با ابزار و کالاهای موردنیاز آشنا خواهید شد و دید بازی نسبت به این هنر پیدا می‌کنید ودرک ابزار و حداقل‌های لازم برای شما آسان خواهد شد؛ اما به طور خلاصه و جهت آشنایی اشاره خواهم کرد.

 حداقل‌های موردنیاز شما برای یک کارگاه معرق‌کاری خانگی یک میز استاندارد کار، چهارپایه استاندارد، پیشکار معرق، کمان‌اره، تیغه‌های مناسب کمان‌اره مویی، چکش صد گرمی، انواع میخ سایه، انواع چسب (چسب چوب، چسب کالک، چسب صنعتی، چسب فوری) و چوب‌های موردنیاز برای برش، زیر کار و چوب‌های کلیشه خواهد بود.

 همه موارد بالا را می‌توان برای شروع در یک اتاق ۹ متری نیز جای داد. تهویه و نور کافی را فراموش نکنید.

 در کنار موارد بالا قطعاً قفسه‌هایی برای نگهداری و دسته بندی چوب‌های مورد استفاده در معرق‌کاری، گیره‌هایی برای پرس کردن، سمباده‌های دستی و برقی، پولیشر، پمپ باد و پیستوله رنگ و… را هم نیاز خواهید داشت که بسیاری را می‌توانید در مراحل دیگر و در زمان توسعه کار خود تهیه کنید.

 قطعاً حین آموزش با ضرورت هر یک آشنا خواهید شد. بیش از هر چیز نظم و نظافت در محیط کارگاه (هر چند کوچک) را سر لوحه خود قرار دهید.

پیشنهاد آیچوب: دانلود مجموعه طرح های تفکیک رنگ معرق همراه با نمونه کار

ابزار اولیه مورد نیاز کارگاه معرق خانگی

میز معرق کاری

 طول و عرض میز می‌تواند تابعی از فضای مورداستفاده شما باشد؛ اما برای شروع یک میز ۱۰۰*۱۲۰ سانتیمتر کافی است. در نظر داشته باشید که سطح میز تنها فضای برش شما نیست و معمولاً تابلو یا پروژه در حال اجرا نیز روی آن قرار می‌گیرد.

 مهم‌ترین نکتهٔ قابل‌توجه در مورد میز ارتفاع استاندارد آن است. ارتفاع سطح میز تا کف را حدود ۸۰ سانتیمتر در نظر بگیرید. پیشنهاد می‌کنم میز را با اسکلت فلزی، کمی سنگین و دارای کشو بسازید.

سه پایه معرق کاری

 سه‌پایه در کنار میز مورداستفاده شما خواهد بود. تنها نکتهٔ قابل‌اشاره در مورد سه پایه یا صندلی داشتن ارتفاع مناسب (تقریباً ۵۰ سانتیمتر) با فیزیک بدنی شماست.

 ارتفاع سه پایه یا صندلی را طوری تنظیم کنید که کاملاً مسلط به قطعه در حال برش باشید. فیزیک و استایل نشستن هنگام کار کردن بسیار مهم هست.

پیشکار معرق کاری

 پیشکار احتمالاً فضایی است که بیشترین استفاده را از آن در کنار اره مویی خواهید داشت. پیشکار نقش تکیه‌گاه شما هنگام برش را بر عهده می‌گیرد.

 اندازه پیشنهادی برای پیشکار ۲۵*۱۵ سانتیمتر است که این اندازه می‌تواند به‌دلخواه و باتوجه‌به نیاز هنرمند تغییر نماید. روی پیشکار شیارهایی برای قرارگیری قطعه در حال برش قرار می‌گیرد.

 

معمولاً یک شیار قوسی شکل در وسط و شیاری باریک‌تر در کناره های پیشکار قرار دارد. شیار قوسی برای هنرمندان راست دست قوس رو به چپ و برای معرق‌کاران چپ دست قوس رو به راست دارد.

شیار باریک‌تر در کناره‌ی چپ یا راست نیز معمولاً برای برش قطعات ریزتر به کار می رود. پیشکار را می توانید با صفحات ام دی اف ساخته و به میز پیچ کنید (طوری که سر پیچ مانع گردش آزاد قطعه کار نشود) یا به‌صورت آماده خریده و روی میز محکم کنید.

 

کمان اره معرق کاری

 اولین ابزاری که در معرق‌کاری با آن سروکار خواهید داشت کمان‌اره مویی است. یک کمان‌اره مناسب نوید برشی راحت‌تر و البته درست‌تر را به شما خواهد داد.

 کمان‌های لوله‌ای و تسمه‌ای دو مدل رایج در بازار است که از این بین نوع لوله پیشنهاد من هست. سعی کنید هنگام انتخاب کمان اره علاوه بر جنس و شکل کمان به دسته و نوع و جنس پیچ‌های خروسکی (در انواعی از کمان، گیره به جای پیچ خروسکی نصب شده که پیشنهاد بهتری است) نیز توجه کنید.

 جنس‌های ارزان بسیار زود هرز شده و توانایی نگهداشت تیغه را ندارند. به‌هیچ‌عنوان فشار بیش از حد به کمان اره برای جاگذاری تیغه اعمال نکنید، دیده شده هنرآموز از تیغه‌هایی که از ناحیهٔ انتهایی شکسته شده با جمع کردن بیش از حد کمان استفاده دوباره می‌کند.

پیشنهاد آیچوب:

در نظر داشته باشید که برای کارهای بزرگ‌تر که نیاز به پازل کردن ابتدایی دارید دهانه کمان‌اره‌هایی معمولی ممکن است کوتاه باشد؛ در این صورت نیاز با خرید کمان اره با دهانه بزرگ‌تر دارید که در بازار موجود و به‌راحتی قابل تهیه هست.

تیغه اره مویی معرق کاری

 از جمله مصرفی‌های هنر معرق‌کاری چوب تیغه‌های آن است. شاید پیشرفته‌ترین قطعه مورداستفاده شما هم این قطعه خاص و ظریف باشد.

 تیغه از لحاظ شکل ظاهری (پین دار و غیر پین دار و…)، ترتیب و شکل قرارگیری دندانه‌ها (آهن بر، پا ملخی، اسپیرال و…) و اندازه یا نمره تیغه (صفر یک، صفر دو و…) قابل دسته بندی است.

پیشنهاد آیچوب: چگونه مشکل تیغ گیر اره مویی برقی را حل کنیم؟

با وجود تیغه های فراوان نامرغوب و تقلبی در بازار حتماً از اساتید با تجربه در این مورد مشورت بخواهید.

چوب مناسب معرق کاری

 متریال اصلی مورداستفاده شما در معرق، چوب است. چوب‌هایی برای زیر کار، چسباندن طرح برای پازل کردن و چوب‌هایی برای اثری که در حال خلق آن هستیم.

 دو مورد نخست نامبرده شده معمولاً چوب‌های صنعتی و فراوری شده؛ مانند انواع سه‌لایی و چندلایی و پلای وود هست و سایر چوب‌ها نیز از چوب‌های طبیعی با طیف‌های رنگی و نقش‌ونگار گوناگون استفاده می‌شود. در معرق ایرانی از بیش از ۷۰ گونه چوب استفاده می‌شود.

پیشنهاد آیچوب: معرفی انواع چوب معرق مناسب برای معرق کاری در ایران

سایر ابزار معرق کاری

انواع چسب، چکش ۱۰۰ گرمی، میخچه و میخ سایه، انواع کاغذ سمباده، مشتی، کمانگیر، میخ کش و انبر، دریل دستی، پیچ دستی و … را می توان از دیگر ابزار های مورد استفاده برای شروع معرق‌کاری چوب نامید.

هزینه اولیه راه اندازی کارگاه خانگی معرق چوب

برای شروع کمتر از یک میلیون تومان بدون در نظر گرفتن هزینه های آموزش اولیه با این فرض که هزینه ای برای مکان کارگاه نداشته‌اید.

برای معرق کاری چه چیزی بسازم؟

 پرسش میلیون‌دلاری همین هست! احتمالاً حین کار و آشنایی با روند بازار به آن خواهید رسید؛ اما به تجربه می‌توان گفت که هر چه ترکیب هنر با جنبه‌ای‌های کاربردی بیشتر باشد می‌توانید انتظار بیشتری برای فروش داشته باشید.

 میزهای معرق، تخته‌نرد و صفحه شطرنج، کارهای ترکیبی معرق مشبک سه‌بعدی و… مثال‌هایی هست از این دست.

تابلو معرق را کجا و چطور بفروشم؟

 پرسش میلیون‌دلاری دوم! به‌طورکلی و به تجربه دو راهکار را می‌توانم پیشنهاد کنم. نخست فروش در فضای مجازی از طریق ایجاد فروشگاه، پیج‌های اینستاگرام و با استفاده از فروشگاه‌های واسط و دوم فروش در فضای حقیقی.

 راه حل نخست را گذر می‌کنیم؛ اما در فضای حقیقی بازاریابی و فروش کار واقعاً دشواری هست و معمولاً توسط اساتید باسابقه‌تر و باتوجه‌به تقاضای کمتر برای هنر تسخیر شده‌اند.

 به زبان ساده‌تر جزیره‌های فروش توسط اساتید پیش‌کسوت و قدیمی‌تر تسخیر شده‌اند و پیداکردن جزیره جدید دشوار است مگر اینکه با ایده‌پردازی یا ایجاد رابطه برای خود جزیره بسازید! میراث فرهنگی هم گویا کمک‌هایی ارائه می‌کند که می‌توانید با مراجعه به آنها پیگیر باشید.

پیشنهاد آیچوب: آموزش کامل و تصویری رنگ آمیزی و پلی استر تابلو معرق

مزایای خاص مدرک معرق کاری؟!

 سابقاً با گذراندن دوره ۳۰۰ ساعته فنی و حرفه‌ای و تأیید بازرس سازمان میراث‌فرهنگی و معرفی آن به تأمین اجتماعی امکان دریافت دفترچه بیمه (بازنشستگی و سلامت) با مبلغ ناچیزی فراهم بود.

 اما گویا این روال نیز مانند بسیاری امور دیگر به خنسی مزمن برخورد کرده و منتفی یا بسیار سخت شده است! بابت وام هم شخصاً پیگیر نشدم؛ اما حدس پیچ‌وخم دریافت آن چندان سخت نیست!

لطفاً تجربه های خود در این موضوع را در قسمت دیدگاه های همین مطلب با آیچوب و دیگر علاقمندان به اشتراک بگذارید.

 

منبع: آیچوب