گفتگو با استاد محسن رضایی یک نجار |نجاری سنتی یا مدرن

در این کارگاه گردی مهمان استاد محسن رضایی بودم. چینش کارگاه و درهم‌آمیختگی عجیب نجاری سنتی و مدرن در کارگاه استاد رضایی بسیار عجیب و دلنشین بود برای من.
کنج خلوتی که استاد جوان برای خود در کارگاه درست کرده بود به‌قدری دیدنی بود که ذهن کنجکاو من رو به خودش جلب کرده بود می‌شد ساعت‌ها سر چرخان و از تک‌تک ابزارهای موجود لذت برد.

اگر در نظر دارید به‌زودی کارگاه نجاری راه‌اندازی کنید و یا یک نجار قدیمی هستید و می‌خواهید از تجربیات نجارهای موفق استفاده کنید، پیشنهاد ما نشستن پای صحبت‌های استاد رضایی و دیدن ویدئو گفتگو آیچوب با ایشان است.

 

تماشا ویدئو مصاحبه با استاد محسن رضایی

 

تماشا این ویدئو در برخی اپراتور ها با ترافیک نیم بها محاسبه می شود!

 

چه چیزی باعث شد تا به صنعت چوب علاقه‌مند شدید و چطور وارد این صنعت شدید؟

 از دوران کودکی و زمانی که کلاس چهارم ابتدایی بودم پدر بنده کارگاه نجاری و دفتر فروش درب داشتند. آن زمان به کارکردن با اره مویی علاقه‌مند شدم و طرح حیوانات و کودکانه‌ای با اره مویی درست می‌کردم و همراه با پدرم در کارگاه مشغول به کار می‌شدم.

در سن ۱۶ سالگی به دلیل علاقه شدید به نجاری برای اینکه بتوانم رنگ‌بندی چوب را بهتر بشناسم یک دوره معرق گذراندم.
همین موضوع رنگ چوب من را به صنعت نجاری بیشتر علاقه‌مند کرد تا بتوانم با همین رنگ‌بندی طبیعی چوب چیزهای خاص بسازم.

این اولین اولویت برای من بود که توانستم در سال ۸۴ بزرگ‌ترین تابلو معرق جهان را که دعای توسل بود را به ثبت برسانم، سال ۸۵ دوباره رکورد خودم را شکاندم که الان هر دو کار به مسجد جمکران هدیه داده شده است.

 

لطفاً در مورد این دو تابلو بیشتر توضیح دهید

 در مورد این ۲ تابلو وقتی نوجوان بودم برای مطرح‌شدن بین استادکارها تابلو را شروع کردم. قبل از من استاد توانا تابلو ساختند که به‌صورت مونتاژی بوده که الان در مشهد، موزه امام رضا نصب شده است؛ ولی این برای من یک چالش بزرگی بوده که بتوانم آن را به‌صورت یک‌پارچه انجام دهم.
از ساخت معرق تا قاب آن، قابش ۶۰ سانتیمتر فریم ابزار دارد که آن موقع در نجاری یک مقدار پیچیده و سخت بود. با ابزارهای محدودی که وجود داشت و ۷۳۰ کیلوگرم هم وزن تابلو شد که اندازه آن ۴ متر و ۲۰ سانتیمتر در ۲ متر و ۱۶ سانتی‌متر بوده است.
سال بعدش شروع کردم به ساخت یک تابلوی بزرگ‌تر که با متن زیارت عاشورا که رکورد خودم را جابه‌جا کردم با اندازه ۵ متر در ۳ متر و آن را هم هدیه دادم و بنا به دلایلی از کارهایم به‌خوبی استقبال نشد و باعث شد که کمی از دنیای هنری کمی فاصله بگیرم.
چون خیلی علاقه داشتم که تابلوهایم را در نمایشگاه بین‌المللی به نمایش بگذارم در کنار استادهای مطرح و بزرگ بتوانم کاری انجام دهم که با ورود تابلوهای من در نمایشگاه به دلیل این که از آیات قرآن گرفته نشده بود موافقت نکردند.
این موضوع ادامه داشت تا سال ۸۶ با همراه با برادرم با یک شکستی مواجه شدیم که باعث شد کارگاهمان را جمع کنیم، اما طی مدتی به دلیل اینکه کارهای قوی و خاصی انجام می‌دادیم و سفارش‌های زیادی که دریافت می‌کردیم باعث شد با همان سرمایه کمی که جمع کرده بودیم دوباره کارگاه را راه بی اندازیم.

 

مجموعه شما در چه زمینه‌ای فعالیت دارد؟

مجموعه ما کلاً تولیدکننده کارهای ساختمانی است مثل درب، کابینت، کمد و… که هم به سبک مدرن هم کلاسیک کار می‌کنیم. در کنارش به دلیل اینکه خودم به کارهای هنری خیلی علاقه‌مندم ۴ سال هست که به طور مداوم کارهای خلاقانه انجام می‌دهم که به‌صورت یک مارکت کلی بتوانیم یک شو روم راه‌اندازی کنیم.

 

برنامه شما برای فروش محصولات چوبی چیست؟

فعلاً مشغول نمونه‌سازی هستم تا الان بالای ۱۰۰ مدل محصولات مختلف انجام دادم که یک سری رنگ شده و یک سری به‌صورت خام هستند و قرار است همگی به‌صورت یکجا به نمایش گذاشته شود و بعد از آن سبک‌های مختلف کاری هم به مجموعه اضافه می‌شود.

 

آیا دنبال سبک خاصی هستید؟

 تعریف سبک برای من چیز دیگری است، وقتی درگیر کارهای نجاری باشید، شروع کار تماماً به سلیقه مشتری است مشتری می‌خواهد شما چه کاری را انجام دهید، ولی به یک جایی می‌رسید که این شما هستید به مشتری کارهای خوب را پیشنهاد می‌دهید.

 وقتی علاقه به چوب داشته باشید، دیگر خودتان نمی‌توانید تصمیم بگیرید، این چوب است که برای شما تعیین تکلیف می‌کند، مثلاً چوبی که قرار بود زهوار درب شود تبدیل به یک گلدان نفیس شد. برای همین سبک ثابتی وجود ندارد همه آن به خلاقیت آدم مربوط می‌شود در واقع از چوب برای ساختنش الهام می‌گیرم.

پروسه ساخت محصولات چوبی چگونه است؟

در واقع هر دو آن به دلیل اینکه دنبال یک طرحی هستم؛ اما طرح دیگری می‌بینم که با یک چوب دیگر خیلی خوب می‌شود برای همین خط فکر من را عوض می‌کند. فکر می‌کنم خاصیت چوب این است، چون طرح‌های من هیچ‌وقت تکراری نیستند و همیشه خودم را با چالش‌های جدید روبه‌رو می‌کنم.

به ابزار قدیمی علاقه دارید؟

 تعریف ابزار خیلی جامع است، هرکسی باید آن را دیده باشد، لمس و درک کرده باشد و از آن خروجی خوبی گرفته باشد که بتواند با آن ارتباط برقرار کند.

من توانستم با این موضوع خیلی خوب ارتباط برقرار کنم و اینکه می‌بینم یک ابزار چقدر می‌تواند کمک کند تا به ایده‌هایمان زودتر برسیم.
ترجیح من این است که از تمام ظرفیت ابزار استفاده کنم که بتوانم راهکارهای راحت، بی خطری را در نظر بگیرم تا کارهای خوبی ارائه دهم و همه این‌ها به علاقه مربوط می‌شود.

من از گذشته ابزارهای زیادی جمع کردم و با ابزارهای امروزی مقایسه می‌کنم که در قدیم با چه سختی‌های روبه‌رو می‌شدند و امروز همان ابزار چقدر راحت و کاربردی‌تر شده است.
من کلکسیونی از ابزارآلات آنتیک دارم و به بخشی از زندگی من تبدیل شده است که به مدت ۶ سال است که مشغول جمع‌آوری آن هستم و هدفم این است که در ۲ سال آینده یک موزه ابزارآلات با موضوع نجاری و مکانیکی داشته باشم تا دیگران هم از این بازدید استفاده و لذت ببرند.

 

دوست داشتنی‌ترین برند ابزاری که دارید از نظر شما کدام است؟

 وقتی کسی کلکسیون ابزار داشته باشد نمی‌تواند یک مورد را انتخاب کند، اما تا به امروز برند استنلی (Stanley) را دوست دارم به دلیل اینکه این کمپانی از زمان قدیم تا به امروز بیش از ۱۵۰ هزار محصول متنوع تولید کرده است.

استنلی برای هر کاری ابزار خاصی را طراحی کرده مخصوصاً در صنف نجاری ابزارهای خوبی مثل ابزار اندازه‌گیری دقیقی دارد و برای من این موضوع همیشه جذاب بوده است.
از ابزارهای دستی مدرن می‌توانم اور فرز و ابزار تخصصی دستگاه CNC را نام ببرم.

تمام کارهای خلاقانهٔ من از ابزار اور فرز ساخته شده است و تعریفی که تا به امروز از اور فرز شنیدم متأسفانه خیلی محدود بوده و من خودم تا الان بیشتر از ۱۰۰ تا کار با اورفرز که در نجاری است استفاده کرده‌ایم.

خیلی از نجارها هستند که راحت از این دستگاه می‌گذرند و در حد یک ابزار ساده، پرداخت ساده و…از آن استفاده می‌کنند.

از ابزار آنتیک خاطره ای برای ما تعریف کنید لطفا

۴ سال به دنبال رنده دستی خاصی از برند استنلی بودم. در سایت‌های انگلیسی می‌دیدم که آنتیک بازها آن را دارند و همیشه حسرت آن را می‌خوردم، حتی اسم آن به گوش خیلی از نجارها نخورده بود تا زمانی یک دوست هدیه‌ای به من دادند و دیدم همان چیزی است که ۴ سال تمام به دنبال آن بودم را به من هدیه داده است.

 

لطفاً در مورد این رنده و کارایی آن توضیح دهید

کارایی این رنده برای پرداخت سطوحی است که به‌صورت مقعر و محدب است. من از این ابزار به دلیل کمیاب‌بودن زیاد استفاده نمی‌کنم. این رنده به‌وسیله یک پیچ رگلاژ می‌شود و خیلی راحت می‌توانید آن را به‌صورت مقعر و محدب رگلاژ کنید.

 

به نظر شما ویژگی یک نجار موفق چیست؟

 نجاری یک‌دنیای خیلی وسیع و بی‌انتها دارد به همین دلیل به این رشته علاقه دارم. کسانی که می‌خواهد وارد صنعت نجاری شوند در درجه اول باید عاشق چوب باشند و دوم اینکه یک سری پایه و اصول اولیه نجاری است که باید در مورد آن اطلاعات کسب کنند.
استفاده درست از ابزار و ماشین‌آلات، چوب‌شناسی قوی و مابقی آن به خلاقیت نجار بستگی دارد. یعنی اینکه وقتی اثری از یک هنرمند می‌بینند پایه اساس از صفر تا صد آن اثر را بتواند در ذهن خود تحلیل کنند.
متأسفانه چیزی که امروزه در کارگاه‌های نجاری می‌بینم این است که از چوب راش و روسی استفاده می‌کنند روی آن را شاپان و آسترهای مختلف می‌زنند. این اصلاً قابل‌پذیرش نیست. همه جای دنیا از رنگ‌بندی خود چوب استفاده می‌کنند اگر رنگ روشن بخواهند از چوب بلوط، رنگ تیره بخواهند از گردو استفاده می‌کنند.
گاهی وقت‌ها برای این که هنر خودشان را نشان بدهند برای اتصال از رنگ‌های مختلف چوب برای بهتر دیده‌شدن هنرشان استفاده می‌کنند.

کسانی که می‌خواهند به این صنعت راه پیدا کنند حتماً باید از استانداردها اطلاع داشته باشند که کار روی اصول ساخته شود.
مورد بعدی این که طراحی با نرم‌افزار حداقل اتوکد را بلد باشند تا برای ساخت هر محصول آن را در قالب طراحی انجام دهند تا همهٔ استانداردها، تناسب‌ها رعایت شود تا خروجی خوبی بگیرند.

 

بهترین منبع برای یادگیری چیست؟

 نجاری اصول اولیه دارد مثل رنده، گندگی، کارکردن با فرز و… که باید اول‌ازهمه دستگاه‌ها را بشناسید. هر کسی می‌تواند به هر کارگاهی راه پیدا کند و دستگاه‌ها و خطرات آن را بشناسد و بداند که چه‌کارهایی می‌تواند انجام دهد.
مثلاً دستگاه اورفرز که در هر کارگاهی موجود است با آن ۱۰ تا کار انجام می‌دهند. در صورتی که این دستگاه قابلیت این را دارد که بیشتر از ۱۰۰ مدل کار انجام دهد و اتصالات خاص با آن زده شود.

 

چالش‌های پیش روی یک نجار در ایران چیست؟

 چالش در نجاری به دو موضوع بستگی دارد، کسانی که تازه می‌خواهند وارد این صنعت شوند و کسانی که از قدیم وارد این صنعت حضور داشتند.
کسانی که می‌خواهند به‌تازگی وارد این صنعت شوند در درجه اول باید اطلاعات خودشان را قوی کنند که متأسفانه هیچ جا ندیدم که اطلاعات درستی بدهند. بعضی‌ها هم کارگاه آموزشی‌های در ۱۰ جلسه برگزار می‌کنند. کسی در ۱۰ جلسه نمی‌تواند نجار شود. همه این‌ها بستگی به خلاقیت انسان دارد.
نجارهای قدیم چالش‌های خیلی بزرگ‌تری دارند همهٔ آن‌ها در کارهایشان استاپ کردند و تعداد کمی آمدند هنرشان را به‌روز کردند آن‌ها چالش بزرگشان این است که کم‌کم صنعتشان ضعیف می‌شود؛ چون امروزه تقاضا بابت کارهای نجاری هنری است نه کارهای نجاری معمولی مثل تخت قهوه‌خانه یا درب معمولی، همه به دنبال محصولات خاص هستند.

 

وضعیت صنعت چوب ایران را چطور می‌بینید؟

وضعیت صنایع چوب ما این‌طور که قابل‌مشاهده است کسی دنبال پیشرفت نیست فقط در حال تجهیزکردن هستند. خیلی دوستانی را دیدم که ماشین‌آلات سنگین جدیدی آوردند؛ اما محصولات آنان هیچ تنوعی ندارد.

برای کسانی که کارگاه کوچکی دارند و دنبال تنوع و خلاقیت هستند مطمئناً پیشرفتی هم دارند. خیلی از کارگاه بزرگی هم هستند که فقط به‌صورت یکنواخت تولید می‌کنند و به دنبال خلاقیت و هنری بودن کار نیستند.

 

ام دی اف کار نجار است یا نه؟

 MDF کاری به‌خاطر اینکه دامنهٔ محدودی دارد، یک سری از آدم‌ها در مقابل آن جبهه می‌گیرند. در صورتی که در همان بخش MDF هم شما را به‌راحتی می‌توانید خلاقیت و تنوع داشته باشید.
الان MDF خیلی کمتر استفاده می‌شود و من آینده MDF را روشن نمی‌بینم، البته که در صنعت نجاری هم از MDF خام به‌صورت زیر کار و پرس روکش طبیعی هم روی آن استفاده می‌شود و تنوع زیادی هم دارد؛ اما برای نمایش کار به دلیل مصنوعی بودن جالب نیست.

 

چرا اینستاگرام؟

 موضوع اینستاگرام برای من اصلاً پررنگ و مهم نبود و به در خواست دوستانم برای در ارتباط بودن برنامه را راه‌اندازی کردم و به‌صورت اتفاقی ۲ تا از کارهایم را پست کردم که با استقبال مردم روبه‌رو شدم که منتظر کارهای بیشتری از من بودند.
این باعث انگیزهٔ من شده بود و هم این که بتوانم کاری کنم تا مردم از گفته‌ها و مراحل کارکردنم استفاده و سودی ببرند و به کسانی که دوست دارند در این رشته فعالیت داشته باشند بهترین آموزش را بدهم تا آن‌ها هم بتوانند محصولات خوبی تولید کنند و پیشرفت کنند.

به این موضوع معتقد هستم که چون این صنعت هیچ بن بستی ندارد هیچ‌وقت هم تمام‌شدنی نیست همین‌الان اشتیاق دارم که چیز جدیدی تولید کنم و بتوانم به دیگران آموزش دهم و خدا هم این توانای را به من می‌دهد که بیشتر یاد بگیرم.

این اعتقاد من است. در واقع صفحه اینستاگرام من برای آموزش، اطلاع‌رسانی و بالابردن سطح فرهنگ و آگاهی مردم است.

 

دوره آموزش نجاری حضوری؟

  پارسال خیلی درخواست برای برگزاری ورکشاپ داشتم؛ اما به دلیل اینکه سرم شلوغ بود فرصت نمی‌کردم. هدفم از ورکشاپ این بود که خودم را به چالش آموزش غیر از کارهای کارگاهی بکشانم هم این که بتوانم آن چیزی که در توانم هست به دوستان منتقل کنم. قبلاً هم گفتم این که نجاری را در ۴ یا ۱۰ جلسه آموزش ببینید امکان‌پذیر نیست.
ورکشاپ من هم ۴ جلسه بود که این ۴ جلسه را چند بخش کردیم؛ اولین بخش آشنایی با ابزارآلات بود که بتوانند همه ابزارآلات را بشناسند، دومین مرحله آشنایی با چوب، نقوش چوب، روش‌های برش چوب و چه چوبی در چه جاهایی کاربرد بهتری دارد. همه این‌ها را دوستان آموزش دیدند.
هدف بر این بود که نجاری خانگی داشته باشند با دستگاه اورفرز کلی کارهای نجاری انجام دادند و بیشتر تمرکز روی بخش اتصالات بود تا بتوانند اتصالات خوبی بسازند؛ چون همه کارهای چوبی نیاز به اتصالات دارد.

 خوشبختانه ورکشاپ به‌خوبی برگزار شد و هدف بر این بوده که دوستان را علاقه‌مند به چوب کنیم و به همهٔ هنرجوها پیشنهاد دادم که ۵ تا عکس از ایده‌آل‌هایی که دوست دارید در آینده بسازید را همراه خود داشته باشید و برای هر نفر یک کار را انتخاب کردیم و به آن‌ها قول این را دادم که هر وقت شروع به کار نجاری کردند از اول تا آخر پروژه کمکشان کنم.

آیا دوباره ورکشاپ را برگزار می‌کنید؟

آیا دوباره ورکشاپ را برگزار می‌کنید؟

 خیلی دوست دارم که این اتفاق بیفتد؛ اما فعلاً درگیری شغلی و تعهدهایم به مشتری زیاد است و مجبورم فعلاً مجموعه را حفظ کنم. به همین دلیل نمی‌توانم قول دهم که به‌زودی این اتفاق می‌افتد؛ اما تمام سعی خودم را می‌کنم در صفحه اینستاگرامم آموزش کامل رایگان و ترفندها را در اختیار علاقه‌مندان قرار بدهم.

دوست دارید در فضای مجازی چه اتفاق خوبی رقم بخورد؟

  یکی از اتفاقات خوبی که دوست دارم دوست دارم بیفتد این است که با دوستان نجار باهم اتحاد داشته باشند. یکی از ضعف‌های بزرگی که در صنعت چوب داریم نداشتن گروه مجهز کارگروهی یا همان teamwork است. متأسفانه بیشتر دوستان این چنین فکری ندارند و خود را جدا و برتر از دیگران می‌دانند.
دوست دارم دوستان نجاران از همدیگر حمایت کنند و همدیگر را به بقیه معرفی کنند.

اگر قرار است رقابتی باشد، رقابت بر اساس کیفیت باشد، این موضوع باعث می‌شود که همه مشتاق شوند و کارهای بهتری تولید کنند و به‌روز شوند، نه این که برای قوی کردن صفحه خود دیگران را تخریب کنند و این موضوع اذیت‌کننده است و امیدواریم اتفاقات خوبی در این زمینه رقم بخورد.

خطرناک‌ترین ابزار نجاری از نظر شما کدام است؟

 همه دستگاه‌ها خطرات خودشان را دارند؛ مثلاً یک پیچ‌گوشتی ساده هم می‌تواند خطرناک باشد. مهم این است که آموزش صحیح ببینیم.

در ورکشاپی که برگزار کردم بیشترین تمرکز من روی همین موضوع بود که چطوری باید از دستگاه استفاده کنیم که به ما آسیب نزند، چه دستگاهی چه محدودیتی دارد که به آن ورود نکنیم.

خیلی از دوستان هستند که کارهای خطرناکی انجام می‌دهند. باید ابزار را بشناسیم تا به‌درستی از آن استفاده کنیم.

اگر نکته پایانی دارید بفرمایید

 خیلی خوشحالم از این که از نجاری به‌خوبی استقبال می‌شود و خیلی از افراد ورود پیدا کردند مخصوصاً خانم‌ها. خواهشی که دارم این است که همگی سعی کنیم که خلاق باشیم و دنبال این نباشیم که چه کسی چه چیزی تولید می‌کند تا از روی آن رونوشت کنیم.

اگر می‌خواهیم کپی کنیم از طرحش ایده بگیریم و رو به بهبودی‌اش فعالیت کنیم. یک تغییر مثبتی داشته باشیم و کارمان را قوی‌تر کنیم و در آخر همه صاحب‌سبک مخصوص به خود شویم این موضوع برای من خیلی مهم است.

تهیه و تنظیم: آیچوب