آموزش ساخت لیسه نقاشی با تیغ اره نواری

 لیسه یکی از ابزارهای قدیمی برای پرداخت چوب است. در کارگاه‌های رنگ چوب قدیمی، لیسه به‌عنوان یکی از ابزارهای اصلی مورداستفاده قرار می‌گرفت؛ اما با ورود نسل جدید ابزار رنگ چوب، استفاده از لیسه نقاشی کمتر شد.

 همان‌طور که همه می‌دانیم اصلی‌ترین قسمت رنگ‌کاری چوب و در واقع مهم‌ترین قسمت، همان انجام زیر کار یا زیر کار در آوردن است. یکی از قدیمی‌ترین ابزارها برای در آوردن زیر کار، لیسه هست. لیسه در واقع کارکردی شبیه رنده دارد؛ البته میزان باربرداری لیسه از رنده نجاری به‌مراتب کمتر هست.

 به‌خاطر داشته باشید که در رنگ‌کاری صنایع چوب دو نوع لیسه وجود دارد: یکی مخصوص بتونه‌کاری که ورقه‌های نازک نیم میلیمتری از جنس فنر نرم است که مخصوص بتونه‌کاری است و همیشه با نام لیسه کاردک همراه است.

 لیسه رنده هم نوع دیگری لیسه و مخصوص تراشیدن کنج کارها، زوایا، شیار، انحنا و حتی سطوح صاف است و همچنین هنوز هم یکی از بهترین وسایل جهت پاک‌کردن رنگ، همین لیسه رنده است.

آلیاژ لیسه رنده از ورق فنر سخت با ضخامت ۰.۵ تا ۱ میلیمتر است. سال‌ها قبل از اینکه ماشین پوست‌ها و انواع سنباده‌های برقی وارد بازار شود.

 رایج‌ترین وسیله پرداخت‌کاری در رنگ‌کاری چوب همین لیسه رنده بوده است که البته سال‌های قبل لیسه‌هایی با مارک‌های باهکو آلمان و سندویک سوئد و استنلی انگلیس و نارکس کشور چک در بازار بود؛ اما متأسفانه امروزه این نوع لیسه‌ها تقریباً نایاب هستند.

 به هر جهت نبود جنس خوب لیسه در بازار و البته ورود سنباده‌های برقی به دنیای رنگ‌کاری چوب باعث شد تا به‌مرور، این وسیله عالی و پرکاربرد از ذهن‌ها پاک شده به‌نحوی‌که حتی بسیاری از رنگ‌کاران حرفه‌ای چوب هم این وسیله را نمی‌شناسند.

 ازآنجاکه درگذشته از این وسیله تقریباً در تمام مراحل رنگ‌کاری چوب استفاده می‌شده جهت تسلط بیشتر بر لیسه دسته‌های نیز تعبیه شده بود که با نام دسته لیسه شناخته می‌شد.

 مسئله دیگری که باعث شد تقریباً مصرف لیسه رنده کاهش چشمگیری در صنعت رنگ‌کاری چوب پیدا کند این است که لیسه کاری احتیاج به قدرت زیاد بدنی و همچنین دستان و انگشت‌هایی قوی و محکم دارد.

 چرا که در اثر حرکت لیسه بر سطح چوب و ایجاد اصطکاک به‌سرعت لیسه داغ شده و باعث تاول‌زدن انگشت‌ها می‌شود به‌طورکلی این سه مورد عامل اصلی کاهش مصرف لیسه رنده در رنگ‌کاری چوب هستند.

.

انواع لیسه رنگ کاری

لیسه‌ها دارای اشکال گوناگونی هستند که بسته به نوع شکل چوب تهیه می‌شوند. معمولاً شکل‌های صاف، نیم‌گرد، قاشقی، دم‌پهن، دم‌موشی، نوک کاردی، بال کبوتری، گردن قویی و…کاربرد دارند

هدف از تهیه آموزش ساخت لیسه رنگ

اول： روش ساخت لیسه چرا که این وسیله دیگر به صورت آماده در بازار بسیار کمیاب و همچنین گران قیمت است و دیگر این که کاملاً متکی به خود باشید.
دوم： روش چاق کردن یا تیز کردن لیسه که تقریباً اکثر منابعی که این روش را یاد داده‌اند روشی اشتباه و ناکار آمد است.
سوم： روش‌های صحیح استفاده از لیسه

 

ساخت لیسه با تیغ اره نواری

 خب حالا با این توضیحات تصمیم به ساخت یک لیسه داریم ابتدا شما به یکی از این مغازه‌های اره تیز کنی که تقریباً در همه شهرها هستند مراجعه کنید و یا با پرسش از یک استادکار نجار به‌راحتی می‌توانید این نوع خدمات را پیدا کنید.

 پس از مراجعه به این مکان‌ها با اولین چیزی که روبرو می‌شوید دستگاه اره تیزکن و یک سطل در مجاورت دستگاه که پر از تکه‌های کوچک تیغ اره با عرض‌های مختلف است. این تکه‌ها دیگر قابل‌مصرف نیستند و به‌عنوان ضایعات و یا دورریز جمع‌آوری می‌شوند چندتکه از همین تیغ‌های شکسته با عرض‌های مختلف تهیه کنید.

 معمولاً بابت این تکه‌ها پولی از شما دریافت نخواهد شد در صورت امکان از استادکار اره تیزکن بخواهید که طول این تیغ‌ها را بین ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر برای شما قطع کرده و همچنین دندانه‌های تیغ اره را برایتان قطع کند. البته اگر خودتان قیچی ورق بری قدرتمند در اختیار دارید می‌توانید متکی‌به‌خود باشید.

 دراین‌بین امکان دارد بعضی از دوستان برای قطع‌کردن دندانه‌ها و یا طول و عرض تیغ پیشنهاد استفاده از مینی فرز و یا ساب‌های صنعتی را بدهند پیشنهاد می‌کنم که از انجام چنین کاری صرف‌نظر کنید چرا که اولاً کار خطرناک است و در ثانی استفاده از فرز و غیره باعث می‌شود تا ورق دچار سوختگی بشود و به‌قول‌معروف آبکاری فلز از بین می‌رود و نهایتاً باعث می‌شود تا خوب چاق نشود اگر ناچار به استفاده از مینی فرز یا ساب شدید سعی کنید مرتباً لیسه را در آب بزنید تا نسوزد.

ساخت مصقل رنگ کاری

 خب تا اینجا شما خود لیسه را آماده کردید حالا نوبت به آماده‌کردن ابزار تیزکردن یا چاق کردن لیسه یا همان مصقل هست. یادتان باشد مصقل مورد نظر ما با مصقل چاقوتیزکنی کاملاً فرق دارد.
برای ساخت مصقل یک سوهان سه‌گوش لازم دارید که اگر بتونید سوهان سه‌گوش با مارک (باهو) پیدا کنید پس فرد خوش‌شانسی در اوایل ممکن است دست شما دچار درد و خستگی زیاد شده و انرژی بسیار زیادی هم اتلاف می‌شود؛ اما به‌مرورزمان انجام این کار برایتان عادی شده و انگشتان شما قدرت لازم را به دست میاورد.

 مطلب بعد آنکه از انجام روش‌های گوناگون پرهیز کنید که فقط باعث خرابی لیسه و ازبین‌رفتن زمان و انرژی شما خواهد شد. روش‌هایی مانند استفاده از ماشین پوست، سنباده کف گردها و یا استفاده از سوهان آج‌دار فقط باعث خرابی لیسه و وقت تلف کردن می‌شود.

 شما با انجام این روش قادر خواهید بود چوب روسی را که اکثر همکاران می‌گویند قابل لیسه کردن نیست به‌راحتی لیسه کنید و مزیت دیگر این روش این است که به‌آسانی پلیسه از بین نمی‌رود و بازدهی بسیار طولانی‌مدتی دارد.

 خب تا اینجا روش ساخت و چاق کردن را با هم مرور کردیم.

 اما روش ساخت لیسه‌های شکل دار کمی متفاوت است. پس از حذف دندانه‌های تیغ اره با کمک ماشین پوست یا فرز شکل مورد نظر به لیسه داده (مانند لب‌گرد، نوک چاقویی، گردن قویی و…) در هنگام ساخت لیسه‌های شکل دار دو مطلب فراموشتان نشود اول اینکه مرتباً در حین کار لیسه را در آب‌زده تا خنک شود و دوم اینکه تاحدامکان کمترین میزان فشار را به لیسه وارد کرده تا لیسه نسوزد و برای چاق کردن لیسه‌های لب‌گرد به کمک مصقل باید تمرین زیادی داشته باشید تا به این روش مسلط شوید.

 ناگفته نماند که شما می‌توانید لیسه‌های لب‌گرد را مطابق شکل خودش یک‌بار به‌آرامی روی صفحه ماشین پوست یا سنباده لرزان گرفته تا چاق شود؛ ولی حتماً باید کل سطح نیم‌دایره روی ماشین پوست یا سنباده لرزان بچرخانید تا کل لبه چاق شود.
خب حالا با این توضیحات به کمک این ابزار می‌توان یکی از بزرگ‌ترین عیب کار رنگ‌کاری که در واقع همان خط‌های گرد ماشین پوست یا سنباده لرزان را که در اثر نیروی گریزازمرکز یا همان اینرسی انجام می‌شود برطرف کرد.

 به‌خاطر داشته باشید که در اوایل لیسه کاری دست‌ها و انگشتان شما دچار درد و حتی تاول‌زدن و خونریزی می‌شود؛ ولی به‌مرور عادت خواهید کرد. موفق باشید.

هستید. برای این کار لازم نیست سوهان نو باشد چوب ما تصمیم داریم قسمتی از آج سوهان را از بین ببریم. در ضمن وقتی به اره تیز کنی جهت گرفتن تیغ اره مراجعه کنید می‌بینید که دستگاه اره تیز کنی با کمک همین سوهان سه‌گوش تیغ اره را تیز می‌کند و زمانی که یک سوهان مدتی کارکرد آج‌هایش از بین می‌رود، دیگر قابل‌استفاده نیست. اگر از همان استادکار درخواست کنید یک عدد از این سوهان‌ها را به شما می‌دهد در غیر این صورت مجبورید که یک عدد سوهان بخرید.

 پس از اینکه سوهان را تهیه کردید لازمه که حدود پنج سانتی‌متر از آج سوهان را صاف کنید این قسمت صاف شده باید از سر سوهان باشد و به‌هیچ‌عنوان نباید این کار در وسط سوهان یا قسمت دسته سوهان انجام شود.

 برای حذف‌کردن آج می‌توانید به دو روش عمل کنید ابتدا با مراجعه به تراشکاری‌هایی که مجهز به دستگاه سنگ مغناطیس یا سنگ محور هستند این کار را برای شما انجام بدهند و دوم اینکه با استفاده از سنگ را میزی، ماشین پوست و مینی فرض این کار را انجام بدید.

 در صورتی که مایل هستید خودتان این کار را انجام دهید دقت کنید که سطح سوهان کاملاً صاف بر روی سنگ قرار داده شود و مرتب سوهان را در آب خیس شود تا نسوزد.

 به‌خاطر داشته باشید که در هنگام انجام این کار حتماً از دستکش و عینک استفاده کنید و حتماً لازم هست که سه طرف سوهان به‌اندازه پنج تا هشت سانت را آج برداری کنید.

 روی لبه‌ها را حتماً باید با سنباده دست آج برداری کنید دقت فرمایید که اگر برای حذف آج از لبه‌های سوهان از سنگ استفاده کنید مصقل از بین خواهد رفت و در نتیجه قادر به تیزکردن لیسه نخواهید بود. البته اگر تمایل به ساخت مصقل نداشته باشید می‌توانید از مغار یا تسمه‌های صنعتی که با نام ترانس شناخته می‌شوند و یا پایه الماس تراشکاری که قیمت چندانی هم ندارد استفاده کنید.

مراحل تیز کردن لیسه رنگ کاری

 در ادامه فرایند ساخت لیسه و تیزکردن آن ابتدا یک‌تکه سنباده با گرید ۸۰ یا ۱۰۰ به ابعاد تقریبی ۱۰×۱۰ سانتیمتر را روی یک سطح صاف مانند میز گذاشته و لیسه را به‌صورت اریب در جهت قطر این مربع بین ده تا دوازده مرتبه بکشید. سپس لیسه را به‌صورت صاف به همین تعداد روی سنباده بکشید. هدف از انجام این کار ازبین‌رفتن قوس و انحنا لبه لیسه است.

در مرحله بعد یک سنباده ۲۲۰ را روی همان سطح گذاشته و سنباده زدن به همان تعداد و در جهت اریب و صاف را انجام دهید. بروی سنباده ۸۰ هست و هدف از استفاده سنباده ۲۲۰ ازبین‌رفتن پلیسه‌های نامنظم که در اثر سنباده زبر به وجود می‌آید هست.

حالا لیسه را به‌صورت عمودی روی یک سطح کاملاً صاف بگذارید و به دقیق به محل برخورد لیسه و سطح صاف نگاه کنید نباید هیچ‌گونه نوری از زیر سطح لیسه رد شود و کاملاً کف لیسه با سطح کار مماس باشد. در غیر این صورت دوباره بایست لیسه سنباده زبر و نرم سنباده‌کاری شود تا سطحش کاملاً صاف گردد.

.

 بعد از مسطح کردن کف لیسه نوبت تیزکردن آن می‌شود در اکثر منابعی که راجع به این عمل بحث شده، از بستن لیسه بین گیره و کشیدن سوهان آج‌دار صحبت شده که این کار اشتباه است؛ زیرا با کشیدن سوهان آج‌دار کف لیسه دوباره حالت قوس پیدا می‌کند.

 بنابراین بهترین روش برای این کار آن است که لیسه را از قسمت لبه‌ای که قرار است چاق شود، روی میز کار خوابانده و چند بار یکی از لبه‌های مصقل را روی سطح لیسه بکشید تا اگر پلیسه‌ای از قبل جامانده برطرف شود.

 سپس نبش لیسه باید حدود ۵ تا ۱۰ میلی‌متر از میز کار شما بیرونی‌تر باشد سپس چند قطره آب به لبه لیسه زده تا در هنگام ایجاد پلیسه حالت منظم پلیسه شدن به وجود آید.

 سپس یکی از نبش‌های مصقل را ابتدای لبه لیسه گذاشته و با دست دیگر لیسه را محکم نگه دارید. اگر احساس می‌کنید که قدرت و تسلط شما برای نگاه‌داشتن لیسه کافی نیست می‌توانید با قراردادن یک چوب بر روی لیسه و استفاده از یک پیچ‌دستی آن را ثابت کنید.

 سپس دست خود را به سمت داخل بچرخانید تا نبش مصقل روی لبه لیسه ایجاد یک زاویه تقریبی ۳۰ تا ۳۵ درجه بدهد دقت فرمایید. درحالی‌که زاویه مورد نظر را تشکیل می‌دهید دستتان روی لیسه نخوابد و کاملاً دستتان حالت عمودی باشد آنگاه نبش مصقل را با فشار زیاد و بسیار محکم از راست به چپ یعنی از ابتدا تا انتهای لبه لیسه بکشید و این عمل را چهار تا پنج مرتبه تکرار کنید و سپس لیسه را برگردانده و این عمل را بر روی طرف دیگر لیسه هم انجام دهید.

 در اوایل ممکن است دست شما دچار درد و خستگی زیاد شده و انرژی بسیار زیادی هم اتلاف می‌شود؛ اما به‌مرورزمان انجام این کار برایتان عادی شده و انگشتان شما قدرت لازم را به دست میاورد.

 مطلب بعد آنکه از انجام روش‌های گوناگون پرهیز کنید که فقط باعث خرابی لیسه و ازبین‌رفتن زمان و انرژی شما خواهد شد. روش‌هایی مانند استفاده از ماشین پوست، سنباده کف گردها و یا استفاده از سوهان آج‌دار فقط باعث خرابی لیسه و وقت تلف کردن می‌شود.

 شما با انجام این روش قادر خواهید بود چوب روسی را که اکثر همکاران می‌گویند قابل لیسه کردن نیست به‌راحتی لیسه کنید و مزیت دیگر این روش این است که به‌آسانی پلیسه از بین نمی‌رود و بازدهی بسیار طولانی‌مدتی دارد.

 خب تا اینجا روش ساخت و چاق کردن را با هم مرور کردیم.

 اما روش ساخت لیسه‌های شکل دار کمی متفاوت است. پس از حذف دندانه‌های تیغ اره با کمک ماشین پوست یا فرز شکل مورد نظر به لیسه داده (مانند لب گرد، نوک چاقویی، گردن قویی و…) در هنگام ساخت لیسه‌های شکل دار دو مطلب فراموشتان نشود اول اینکه مرتباً در حین کار لیسه را در آب زده تا خنک شود و دوم اینکه تاحدامکان کمترین میزان فشار را به لیسه وارد کرده تا لیسه نسوزد و برای چاق کردن لیسه‌های لب گرد به کمک مصقل باید تمرین زیادی داشته باشید تا به این روش مسلط شوید.

 ناگفته نماند که شما می‌توانید لیسه‌های لب گرد را مطابق شکل خودش یک‌بار به‌آرامی روی صفحه ماشین پوست یا سنباده لرزان گرفته تا چاق شود؛ ولی حتماً باید کل سطح نیم‌دایره روی ماشین پوست یا سنباده لرزان بچرخانید تا کل لبه چاق شود.
خب حالا با این توضیحات به کمک این ابزار می‌توان یکی از بزرگ‌ترین عیب کار رنگ‌کاری که در واقع همان خط‌های گرد ماشین پوست یا سنباده لرزان را که در اثر نیروی گریزازمرکز یا همان اینرسی انجام می‌شود برطرف کرد.

 به‌خاطر داشته باشید که در اوایل لیسه کاری دست‌ها و انگشتان شما دچار درد و حتی تاول‌زدن و خونریزی می‌شود؛ ولی به‌مرور عادت خواهید کرد. موفق باشید.

منبع: آیچوب