اتصال فاق و زبانه و اتصال کام و زبانه چیست و چه خصوصیاتی دارد؟

اتصال فاق و زبانه و اتصال کام و زبانه دو اتصال پرکاربرد و قوی در صنعت چوب هستند. به حدی استفاده از این اتصال‌ها در صنعت چوب کاربرد دارد که برای اجرای آن‌ها دستگاه‌های CNC مخصوص اتصال فاق و زبانه هم تولیدشده است.

قدیمی‌ترین اتصال فاق و زبانه مربوط به ۷۰۰۰ سال پیش است که برای اولین بار در شهر لایپزیک آلمان کشف شد. با توجه به ساختار اتصال فاق و زبانه و اتصال کام زبانه این اتصال‌ها به‌خوبی در برابر فشارهای عمودی، افقی، جانبی و پیچش مقاومت می‌کند. ضعف اتصال فاق و زبانه در مقاومت کششی است که می‌توان با استفاده از میخ یا پیچ یا دوبل چوبی مقاومت آن را افزود.

تفاوت فاق و زبانه و کام و زبانه چیست؟

شاید برای شما سؤال باشد که چه تفاوتی میان اتصال کام و زبانه و فاق و زبانه وجود دارد؟ یا اینکه شباهت‌های این دو اتصال چیست؟

فاق و زبانه و کام و زبانه یک گروه اتصالاتی بسیار گسترده هستند. این اتصالات در انواع مختلفی اجرا می‌شود می‌توان گفت تعداد سبک‌های اجرای آن بیش از ۵۰ نوع است. به همین منظور تیغه‌ها و ابزارهای مختلفی برای اجرای این اتصالات تولیدشده‌اند.

از فاق و زبانه برای اتصال دو قطعه چوبی در گوشه کار استفاده می‌شود و از اتصال کام و زبانه در هر قسمتی از چوب به‌غیراز دو گوشه استفاده می‌شود. البته در تصویر بهتر می‌توان به این موارد اشاره کرد.

بخش‌های مختلف اتصال کام و زبانه و فاق و زبانه

به زبانه ساده می‌توان گفت این اتصال‌ها از دو بخش اصلی زبانه بر روی یک قطعه چوبی و شیار بر روی قطعه چوبی دیگر برای قرار گرفتن زبانه در داخل آن تشکیل‌شده است. شاید این‌طور هم بتوان گفت که کام به‌عنوان مادگی و زبانه به‌عنوان نری اتصال شناخته می‌شود.

این اتصال چوب به چوب را می‌توان به‌صورت دو قطعه چوبی یا با اضافه کردن دوبل و گوه‌های چوبی هم اجرا کرد. پس در مواردی این اتصال از سه بخش هم تشکیل می‌شود.

پیشنهاد آیچوب:

۶ سبک اتصال چوب در نجاری در بخش اتصال چوب به چوب

دستگاه اتصال فاق و زبانه

ابزارها و دستگاه‌های زیادی برای اجرای اتصال فاق و زبانه تابه‌حال تولیدشده‌اند. شما می‌توانید بر اساس حجم کار، مهارت خود و یا بودجه‌ای که در اختیار دارید اقدام به اجرای این اتصال کنید. در این بخش سه سطح فنی برای اجرای اتصال را معرفی خواهیم کرد.

۱- در این سطح شما می‌توانید طرح موردنظر و محل دقیق اتصال را با مداد خط کشی کنید و با استفاده از اره دستی و مغار و چکش دیگر ابزارهای دستی، زبانه و کام (کُم) را ایجاد کنید.

۲- اگر یک کارگاه نجاری با ظرفیت تولید کم و متوسط داشته باشید، می‌توانید با استفاده از دستگاه‌هایی مانند اور فرز، اره نواری، میز فرز، کُم کن و انواع تیغه‌های فاق و زبانه زن … اتصال فاق و زبانه و کام زبانه را اجرا کنید. در این حالت سرعت کار بیشتر از روش دستی است.

تفاوت در کیفیت اجرای اتصال در هر دو روش کاملاً به تخصص و مهارت نجار در ساخت اتصال چوب بستگی دارد.

۳- اگر یک تولیدکننده بزرگ و با حجم تولید بالا هستید، پیشنهاد ما خرید دستگاه اتصال فاق و زبانه هست. دستگاه اتصال زن چوب در مدل‌های NC و CNC به بازار ایران عرضه شده‌اند. در این دستگاه‌ها طرح موردنظر از اتصال زبانه و فاق به دستگاه داده می‌شود.

برای کار با این دستگاه نیاز به اپراتور حرفه‌ای نیست. فقط کافی است یک کارگر پروفیل‌های چوبی را تغذیه و تخلیه نماید.

در دستگاه‌های فاق و زبانه زن اتوماتیک اپراتور فقط قطعه را بر روی میز کار قرار می‌دهد و مابقی کار را دستگاه انجام می‌دهد. به‌جرئت می‌توان گفت دستگاه فاق و زبانه زن اتوماتیک زیباترین اتصال چوب را با سرعت، دقت و کیفیت مناسب اجرا می‌کنند.

انواع اتصال کام و زبانه و فاق و زبانه

با پرسش و جوی ما از اساتید نجار ایرانی و گشت‌وگذاری در منابع خارجی به طیف گسترده‌ای از نام‌های عجیب‌وغریب اتصال‌های گروه فاق و زبانه رسیدیم! در زیر به بخش‌هایی از این اتصالات اشاره می‌کنیم.

اتصال کام و زبانه یک رو فارسی

اتصال دو کام و دو زبانه

اتصال کام و زبانه دو رو فارسی

فاق و زبانه وسط

اتصال کام و زبانه یک رو فارسی

اتصال کام و زبانه وسط گوه دار

فاق و زبانه فارسی

کام و زبانه تکی

کام و زبانه دوبل

کام و زبانه دوبل عمودی

کام و زبانه دوبل افقی

کام و زبانه چهارتایی

کام و زبانه گوه دار

و…

اتصال کام و زبانه با زبانه مخفی

این سبک از اتصال فاق و زبانه یکی از انواع پرکاربرد از این نوع اتصال است که زبانه آن کامل در فاق ایجادشده قرار می‌گیرد و ناپدید می‌شود. این نوع از اتصال معمولاً در میز و صندلی مبلمان کاربر دارد و هیچ بخش از اتصال قابل دیدن نیست.

البته شاید بهتر باشد بگوییم از این اتصال بیشتر در قسمت پایه میز و صندلی به‌عنوان قید استفاده می‌شود.

اتصال فاق و زبانه با زبانه پیدا

همان‌طور که از نام این اتصال پیداست، زبانه پس از قرار گرفتن در شیار فاق، نمایان است. در این اتصال شیار فاق به حدی عمق پیدا می‌کند که از طرف دیگر چوب بیرون می‌زند و یک شیار کامل اجرا می‌شود. زبانه هم به‌اندازه عمق شیار ایجاد می‌شود تا کمی از سطح چوب بیرون رود.

سپس با استفاده از سنباده یا رنده، لبه اضافی تراش می‌خورد تا با سطح کار یکسان شود. این اتصال بیشتر در کارهای هنری کاربرد دارد و در کنار استحکام، به ارزش هنری کار نیز می‌افزاید. این اتصال یکی از اتصال‌های زیبایی است که می‌توانید اجرا کنید.

اتصال فاق و زبانه زاویه دار

گاهی دو قطعه چوبی به‌صورت زاویه دار به هم متصل می‌شوند. در فاق و زبانه شما مجبور هستید در این شرایط یا قسمت فاق را زاویه اجرا کنید یا زبانه را… این حالت معمولاً در پایه صندلی کاربرد دارد.

اطلاعاتی در مورد کُم

کُم، ممکن است به‌صورت دو طرفه (دو در) یا یک طرفه باشد، یعنی یا طول زبانه با عرض کُم برابر است و از آن طرف دیده شود، یا طول زبانه، مقداری از عمق کُم کمتر است و از آن طرف دیده نمی‌شود و به‌صورت مخفی است.

از طرفی، کُم و زبانه با توجه به محل کاربرد و نقشه‌ای اجرایی کار، می‌تواند از نظر ابعاد قطعات چوبی که قرار است کُم یا زبانه شوند، دارای تنوع زیادی باشد، یعنی: ممکن است چوب کُم بسیار ضخیم‌تر و پهن‌تر از چوب زبانه باشد، یا شاید زبانه‌ی کُم مانند اتصال نیم نیم یک طرف باشد و یا ابعاد زبانه نسبت به کُم به اندازه‌ای باشد که دیگر نیاز به زبانه کردن نبوده و چوب زبانه با همان ضخامت، در داخل کُم قرار گیرد.

درهرصورت، اصول ساخت کُم و زبانه با فرم‌های مختلف، تفاوتی باهم ندارند و در انواع مختلف ساخته می‌شوند.

به‌طور معمول، در کُم و زبانه‌ی ساده، عرض زبانه (طول کم) نباید زیاد باشد زیرا ممکن است پس از قرار گرفتن در محیطی خشک، محل اتصال شُل شود. از کُم ساده در ساخت کلاف‌های (چهارچوب) درب، صندلی‌ها و … استفاده می‌شود.

اطلاعاتی در مورد زبانه

طول زبانه باید متناسب با عرض عضو اتصال باشد که در آن کام ایجاد می‌شود و همچنین مقاومت کششی به کیفیت چوب و نوع آن بستگی دارد. با افزایش طول زبانه به علت افزایش سطح چسب خوری مقاومت کششی افزایش می‌یابد

مقاومت گشتاور خمشی در این نوع اتصال به طول زبانه و مقاومت برشی موازی الیاف چوب عضوهای اتصال و پهنای زبانه بستگی دارد

پیشنهاد آیچوب:

آموزش اتصال کنشکاف و قلیف جدا در چوب

آزمایش مقاومت اتصال کام و زبانه

در بررسی‌های جناب آقای امیر لشگری مشخص شد مقاومت کششی و گشتاور خمشی در اتصال زبانه و کام در سه نوع گونه چوبی راش، توسکا و نوئل بررسی کرده‌اند. طول زبانه در سه مقدار ۲۰،۳۰،۴۰ میلی‌متر انتخاب شد.

نتایج آزمایش نشان داد که در هر سه چوب مورد بررسی با افزایش طول زبانه از ۲۰ به ۳۰ میلی‌متر مقامت کششی افزایش می‌یابد و از ۳۰ به ۴۰ کاهش می‌یابد که دلیل این امر را می‌توان عدم تناسب بین عرض عضو کام و طول زبانه دانست که باعث ضعیف شدن دیواره عضو کام در اتصالات با طول زبانه ۴۰ میلی‌متر می‌شود.

در بررسی مقاومت گشتاور خمشی با افزایش طول زبانه از ۲۰ به ۳۰ میلی‌متر گشتاور خمشی افزایش می‌یابد ولی با افزایش طول زبانه به ۴۰ میلی‌متر، گشتاور خمشی در هر سه چوب مورد بررسی کاهش می‌یابد که دلیل این امر عدم تناسب بین عرض عضو کام و طول زبانه است که ضعف کام را در اتصالات با طول زبانه ۴۰ میلی‌متر به دنبال دارد.

همچنین مشاهده شد که اتصالات در چوب راش نسبت به دو گونه دیگر مقاومت بیشتری را از خود نشان می‌دهند.

امیدواریم این نوشته مورد توجه شما قرار گرفته باشید. لطفاً شما هم تجربیات خود از اجرا اتصال کام و زبانه را در دیدگاه‌های همین مطلب با دیگر علاقه‌مندان در میان گذارید.

گردآوری و تنظیم: آیچوب