برای اینکه یک نجار، یک خراط کار و یا منبت‌کار ماهر باشید باید رطوبت چوبی که استفاده می‌کنید را بدانید. در این آموزش آیچوب یاد می‌گیرید که از بین بارانی از تبلیغات و محصولات متنوع چگونه رطوبت‌سنج مخصوص و مناسب کار خود را پیدا کنید.
در این نوشته می‌خوانیم که چرا به سنجش رطوبت چوب نیازمندیم، کمی از دستگاه رطوبت‌سنج می‌آموزیم و در تجربه استفاده از چند رطوبت‌سنج رایج بازار را با یکی از همکاران نجارمان شریک می‌شویم.
در انتها هم به این پرسش پاسخ خواهیم داد که آیا می‌شود به مقادیر نشان‌داده‌شده توسط رطوبت‌سنج‌ها اعتماد کرد؟!
چرا باید مقدار رطوبت چوب را بدانیم؟
چوب باتوجه‌به ذات آن تمایل به تبادل رطوبت دارد. مثلاً اگر در شهرهای شمالی کشور که رطوبت بالا است (بین ۶۷ تا ۹۱ درصد) الوار خرید کنید و به نواحی خشک‌تر مانند تهران (با رطوبت حدود ۹ درصد) یا نواحی مرکزی منتقل کنید؛ این چوب رطوبت خود را تاحدی‌که هم رطوبت با محیط شود از دست می‌دهد. این روند به‌صورت بالعکس هم صادق است.
در فرایند تبادل رطوبت چوب با محیط شاهد تغییراتی در شکل ظاهری چوب در قالب انواع پیچ‌وتاب و خمش هستیم (این تغییر حالت باتوجه‌به نوع چوب و محل برش متفاوت است) که می‌تواند موجب ازهم‌گسیختگی سازه‌های چوبی و اتصالات مابین آن‌ها شود.
از قدیم روش‌های مختلف خشک‌کردن چوب وجود داشته است. از انبارکردن چوب در فضای بازگرفته تا قراردادن چوب در محیط مسقف و در معرض جریان باد (به این فضا هانکار گفته می‌شود)، از گذاشتن چوب زیر پهن حیوانی (در شمال ایران انجام می‌شده است) تا امروز و روش‌های نوین قرارگیری در کوره و حرارت‌دهی در محیط خلأ.
اندازه گیری میزان رطوبت چوب با رطوبت سنج
از روش‌های قدیمی بررسی رطوبت چوب و الوار، ضربه‌زدن به آن با یک جسم سنگین مانند چکش بوده است که نجار باتوجه‌به جنس چوب و صدایی که از آن می‌شنود به میزان تقریبی رطوبت آن پی می‌برد. این روش کاملاً تجربه‌محور بوده و باتوجه‌به جنس چوب متفاوت است.
علاوه بر این که روش‌های تجربی خطای بالایی دارند، مشکل بزرگت تر عدم کارایی در چوب‌های غیربومی حتی برای اساتید باتجربه است. بماند که تازه‌کارها بی‌تجربه‌ها نمی‌توانند آن قدر کار خراب کنند تا باتجربه شوند!
اما با یک دستگاه‌های کوچک و ارزان و جیبی رطوبت‌سنج به‌راحتی می‌توانید میزان رطوبت چوب را بادقت مناسبی سنجش کنید.
انواع دستگاه رطوبت سنج
دستگاه‌های رطوبت‌سنج از نوع سنجش‌گرهای رطوبت جامدات هستند. به‌صورت کلی دو نوع رطوبت‌سنج چوب وجود دارد؛ رطوبت سنجی تخریبی و رطوبت‌سنج غیرمخرب.
در انواع مخرب معمولاً سوزن‌های میخ مانندی که پراپ نامیده می‌شود در عمق چوب (معمولاً ۵ تا ۲۵ میلی‌متر) نفوذ داده می‌شود و اندازه‌گیری انجام خواهد شد.
در انواع غیرمخرب اثری از سوزن و پراپ نیست و سنجش میزان رطوبت از روش‌هایی مانند اولتراسونیک (نوعی امواج صوتی) و دی‌الکتریک (خازنی) انجام می‌شود.
در بازار انواع سوزنی هم فراوان‌تر است و هم قیمت پایین‌تری نسبت به انواع دیگر دارد. بعضی مدل‌ها رطوبت‌سنج چوب هم هر دو حالت را هم زمان دارند.
اگر تا اینجای کار بین انتخاب دو نوع رطوبت‌سنج مردد هستید، آیچوب نوع سوزنی را برای سنجش رطوبت الوار و چوب‌هایی که جای سوراخ پراپ اثری از خود باقی نمی‌گذارد (جای سوراخ بسیار کوچک است) پیشنهاد می‌کند.
در دقت، هر دو مدل فرق چندانی ندارند و عوامل دیگر مانند مهارت استفاده از رطوبت‌سنج و کالیبره کردن دقیق باتوجه‌به نوع چوب تأثیر بیشتری در دقت رطوبت‌سنج دارد.
رطوبت سنج الکتریکی چگونه کار می‌کند؟
رطوبت‌سنج الکتریکی از طریق دو عدد پراپ جریانی الکتریکی را وارد چوب می‌کند و این جران در دو سر پراپ ولتاژ بسیار کمی را ایجاد می‌کند. دستگاه با محاسبه این مقادیر میزان مقاومت الکتریکی چوب در آن ناحیه را اندازه‌گیری می‌کند.
واضح هست که هر چه چوب مرطوب‌تر باشد میزان مقاومت الکتریکی کمتر و در نتیجه رطوبت نشان‌داده‌شده بیشتر خواهد بود.
معایب رطوبت سنج الکتریکی چیست؟
نوع چوب و منطقه جغرافیایی که در آن رشد می‌کند در میزان نشان‌داده‌شده توسط دستگاه مؤثر است. مثلاً چوب صنوبر خطای ۱.۵ درصدی و چوب تبریزی خطای ۳ درصدی را نشان می‌دهد. علت آن نابرابری پراکندگی یون‌های مواد غذایی در چوب است.
چگالی چوب نیز در این اندازه برداری مؤثر است و در چوب‌های با چگالی بالا (مانند بلوط و آزاد) خطای بیشتری دیده می‌شود.
همچنین دمای محیط نیز در میزان خطا مؤثر است. این دستگاه‌ها تا دمای ۳۰ درجه سانتی‌گراد دقت اندازه‌گیری ۱.۵ درصد خطا دارد.
همچنین باید افزود رطوبت‌سنج الکتریکی در رطوبت‌های بیش از ۳۰ درصد و کمتر از ۱.۵ درصد عملکرد دقیقی ندارد.
شاید اعداد بالا کمی برای شما نامفهوم باشد؛ اما برای شروع کار رطوبت‌سنج سوزنی هم دقت کمی بالاتری دارد و هم در مقایسه با قیمت باصرفه‌تر است.
رطوبت سنج آلتراسونیک و دی الکتریک
رطوبت‌سنج‌های دی‌الکتریک و اولتراسونیک از انواع رطوبت‌سنج‌های جامدات غیرمخرب هستند.
این دو برای سنجش رطوبت سطوحی مانند روکش یا چوب‌های پرداخت شده که امکان تخریب آن وجود ندارد مناسب است.
در انواع پیشرفته رطوبت‌سنج می‌توان از منوی دستگاه جنس چوب را انتخاب نمود.
با انتخاب جنس چوب (راش، گردو، بلوط و…) دستگاه بادقت بسیار بالاتری قادر به تشخیص رطوبت باتوجه‌به چگالی چوب خواهد بود.
در این نوع رطوبت‌سنج‌ها می‌تواند بدون تخریب چوب تا عمق ۲۵ میلی‌متر با مورد سنجش قرارداد.
– در مقایسه رطوبت‌سنج‌های تماسی و نفوذی می‌توان ادعا کرد که انواع نفوذی (دارای پراپ های سوزنی) دقت بالاتری دارند.
تجربه استفاده از رطوبت سنج با امین فانی
برای یک سری از کارهای کارگاهی و برای پروژه‌های تحقیقاتی ما مجبور شدیم از چند مدل از این دستگاه‌ها استفاده کنیم؛ اما به این نتیجه رسیدیم که این دستگاه‌ها روی چوب‌های مختلف پاسخگو نیست.
معمولاً با یک رِنج خاص کار می‌کنند و رنجی نیست که قابل‌اعتماد باشد روی بعضی از چوبها در بعضی از رِنج رطوبت‌ها خوب کار می‌کند و برعکس روی یک سری از چوبها خوب کار نمی‌کند.
رطوبت‌سنج‌های سطحی که اصلاً کاربردی نیستند و فقط رطوبت سطح روی چوب را نشان می‌دهد که معمولاً در خشکبار و جاهایی مثل این مورداستفاده می‌شود برای چوب حتماً باید رطوبت‌سنج عمقی استفاده شود، علاوه بر این رطوبت سنجی در عمق‌های مختلف چوب تغییرات محسوسی را نشان می‌دهد.
همان‌طور که می‌دانید چوب در جهات مختلف مقاومت الکتریکی خاص خودش را دارد، برش شعاعی، برش مماسی و قسمت طولی درخت مقاومت‌های الکتریکی مختلفی دارد.
طبق تجربه هر چه رطوبت بالاتر باشد این دستگاه‌ها دقیق‌تر نشان می‌دهند و هرچه رطوبت پایین‌تر باشد دقت دستگاه کمتر می‌شود.
نهایت کاری که ما می‌توانیم با دستگاه رطوبت‌سنج انجام دهیم این است که یک میانگین بگیریم. ده بار رطوبت سنجی در جهات مختلف چوب انجام می‌دهیم و درنهایت معدلی از آن را به‌عنوان رطوبت نهایی چوب در نظرمی گیریم.
به نظر من منطقی‌ترین راهی که هنوز برای رطوبت سنجی چوب از آن استفاده می‌شود روش استفاده از اتوکلاو است.
شاید برای کارخانه‌ها یا خریدوفروش چوب و تعیین درصد رطوبت مثلاً برای چیپس چوب در بحث تولید ورق‌های فشرده کارایی داشته باشد؛ اما اگر بخواهیم کار دقیقی انجام شود قطعاً رطوبت‌سنج استفادهٔ مناسبی نیست من اگر بخواهم کار دقیقی انجام دهم از روش اتوکلاو رطوبت سنجی استفاده می‌کنم.
دقت رطوبت چوب گاهی خیلی مهم است؛ مثلاً برای فرایند ساخت فینگر جوینت ها حتماً باید رطوبت سنجی به‌درستی انجام شود خیلی از مشکلاتی که الآن برای فینگر جوینت ها پیش می‌آید علت اصلی آن همان رطوبت و جهت برش چوب است درزمینهٔ فعالیت‌های دیگر هم همین‌طور است.
مشکل اصلی رطوبت‌سنج‌ها این است که در جهات مختلف، برش‌های مختلف عددها متفاوت می‌شود. در عمق چوب، در لایه سطحی، لایه‌های داخلی و هرچه به سمت لایه‌های زیرین برسد رطوبت مختلف می‌شود.
بیشتر برای کارخانه‌ها یا خریدوفروش چوب و…رطوبت‌سنج چوب احتیاج می‌شود؛ اما برای کارهای دقیق مناسب نیست یا اینکه دستگاه‌هایی که به دست من رسیده همچنین شرایطی را داشته است.
نکته‌های پایانی برای استفاده از رطوبت سنج چوب
برای استفاده از رطوبت‌سنج سوزنی یا پین دار، این قانون اولیه را مدنظر داشته باشید که رطوبت مغز چوب بیشتر از رطوبت سطح چوب باشد. اگر رطوبت در سطح چوب بیشتر از مغز چوب باشد، جریان الکتریسیته جاری شده در دو سر پین مسیر خود را از سطح چوب می‌بندد.
بنابراین مقاومت حس شده توسط سنسور و در نتیجه رطوبت محاسبه شده توسط رطوبت‌سنج ناشی از رطوبت سطح چوب است، نه عمق چوب. شرکت‌های تولیدکننده رطوبت‌سنج به‌منظور جلوگیری از خطا، از پین (سوزن) عایق‌دار استفاده می‌کنند که فقط قسمت نوک سوزن در تماس با چوب است.
در رطوبت‌سنج‌های بدون پین (نوع دی‌الکتریک)، قسمت سنسور آن باید در تماس کامل با سطح چوب باشد. به‌عنوان‌مثال وقتی سنسور دستگاه شما ۲.۵ در ۲.۵ سانتی‌متر است شما نمی‌توانید چوب‌هایی در اندازه کمتر از این سطح را رطوبت‌سنج را بررسی نمایید. این نکته مخصوصاً در رطوبت سنجی پهنا یا ضخامت و نر چوب می‌تواند موردتوجه قرار گیرد.
لطفاً شما هم تجربیات خود از دستگاه رطوبت‌سنج چوب را با آیچوب در قسمت دیدگاه‌های همین مطلب به اشتراک بگذارید.
www.ichoob.ir
سلام وقت شما بخیر؛
با توضیحاتی که فرمودین آیا واقعاً خرید رطوبت سنج مفید هست یا فقط برای نمایش که تو کارگاه هم یک رطوبت سنج داریم کفایت میکنه؟!
و لطفاً بهترین و دقیق ترین دستگاه رطوبت سنج رو معرفی بفرمایید که موجود هم باشه و بتونیم خرید کنیم ( اگر فروشگاه معتبری برای خرید رطوبت سنج میشناسید لطفاً معرفی بفرمایید )
باتشکر از محبت و راهنمایی شما
درود بر شما دوست عزیز
بله اگر چوب های خیس تهیه می کنید، داشتن رطوبت سنج خیلی کمک میکنه که در زمان درست ازش استفاده کنید
در همین سایت آیچوب چند مدل معرفی کردیم
ویدئو هم هست
سلام و عرض ادب و تشکر
من در استان گلستان که رطوبت بالایی داره میخوام تولید ساعت های چوبی رو راه اندازی کنم
و اینکه چوب خشک رو اگر از شهر دیگه ای بیارم چطوری باید انبار کنم تا رطوبت نگیره
ممنونم
سلام محمد عزیز
راهش اینکه انبار نگهداری از چوب رطوبتش پایین باشه و حتی د رمرحله تولید هم فضای کار رو کم رطوبت نگه دارید.
این مشکل بیشتر دوستانی هست که در شهر های شمالی و جنوبی زندگی می کنند.
سلام و عرض ادب . من یک سوال داشتم و شاید برای شما سوال پیش پا افتاده ای باشه .
آیا میشه زمانی که اسلب چوب خریداری میکنیم ، کاری به رطوبتش نداشته باشیم و بلافاصله بفرستیم برای اتوکلاو تا کاملا خشک بشه ؟ آیا این کار مرسوم هست ؟ از نظر اقتصادی مقرون به صرفه هست ؟
ممنون از سایت خوبتون
درود بر شما محمد عزیز
بله، در شرکت های چوب خشک کنی و فراوری چوب از دستگاه های مخصوص این کار و تحت دما و رطوبت مناسب استفاده می کنند؛ اما نکته اینجاست که آیا شما اطلاعاتی از سیکل انجام کار دارید؟
ممنون از پاسخگوییتون .
متاسفانه اطلاعی ندارم ، من خیلی علاقه مند به ساخت میز های چوبی هستم و در همین جهت دارم اطلاعاتم رو بالا میبرم درواقع صفرکیلومتر هستم .
اگه نکته خواصی هست یا مقاله خاصی مدنظرتونه که بنده باید بخونم ، ممنون میشم راهنماییم کنید
بله، دو مطلب رو به شما پیشنهاد می دم که مطالعه کنید:
آموزش خشک کردن چوب در خانه و ترفندهایی که باید بدانید!
آموزش و استاندارد های خشک کردن چوب در فضای باز
سلام آیچوب گرامی
آیا از چوبی که تازه از درخت برش خورده، بدلیل رطوبت بالا نمیشه استفاده کرد؟ یکی از دوستان میگفت برای پیکرتراشی نیاز به خشک کردن چوب نیست. آیا همینطوره؟
سلام سهراب
چوب پس از برش رطوبت اولیه خود را از دست داده و سعی در هم رطوبت شدن با محیط پیرامون خود می کند
این تغییر موجب ایجاد ترک و پیچ و تاب در چوب می شود.
سلام و عرض ادب
خواستم بدونم که این دستگاه رطوبت براده ی چوب یا خاک اره را هم اندازه گیری میکنه؟؟؟؟
منظورم اینه که نمونه به همین شکل باشه…
سلام
در استاندارد بیان شده برای دستگاه چنین چیزی اشاره نشده است
به توجه به تماسی بودن اکثر این دستگاه ها گمان نمی کنم برآورد درستی از رطوبت همه جای خاک اره بدهد.
سلام من یک رطوبت سنج سوزنی دارم که رطوبت بعضی از چوبها رو مثل افرا نشون نمیده وبعضی از چوبها رو با پرش نشون میده مثلا ۸درصد نشون میده صفر میشهه دوباره ۷یا۸ نشون میده نمیدونم مشکل از کجا است
سلام مجید.
بعضی رطوبت سنج ها نیاز به کالیبره شدن دارند.
در مدل هایی هم قبل از اندازه برداری می توان نوع چوب ( هدف فهماندن چگالی چوب به دستگاه هست) را مشخص نمود.
در این مورد توجه کنید که سطح چوب حیس نباشد.
پیشفرض این رطوبت سنج ها اینطور در نظر گرفته شده است که رطوبت مغز چوب بیشتر از سطح چوب است .
در بیشتر رطوبت سنج ها دکمه ای با نشانگر M وجود دارد که می توانید در هر اندازه گیری مقدار با به حافظه دستگاه می سپارد و در انتها معدلی ار رطوبت را محاسبه می کند.
در مورد دستگاه شما قطعا رطوبت صفر در چوب های هوا خشک یا کوره ای وجود ندارد.به گمانم به همان مقدار ۸ درصد اطمینان کنید.برای نواحی خشک ایران این مقدار برای چوب های خشک شده طبیعی هست.
اتوکلاو چوب
چیه؟
سلام.
از روش های خشک کردن چوب در محیط با فشار متغیر و در محیط خلا هست.
در محیط بدون اکسیژن چوب را در بازه های زمانی محاسبه شده حرارت داده و دوباره سر می کنند.
در این صورت چوب کاملا خشک می شود.
بسیاری از ترمو وود ها با این روش ساخته می شوند.
با این همه پیچیدگی که توی نشانگر رطوبت سنج ها هست بهترین روش پس از خرید چوب نگهداری ان است تا زمانی که به خشکی قابل قبول برسه.این زمان بسته به مکان ها متفاوته . خوزستان (ماهشهر) در تابستان در عرض یک ماه ،چوب که چه عرض کنم اهن هم گداخته میشه و خشک میشه . باد داغ محلی هر جا باعث رنجش میشه ،توی خشک کردن چوب یک پدیده عالیه.
سلام جناب قنوات عزیز.
هدف از ارائه رطوبت سنج ساده سازی کار بوده اما با توجه به خطا های اندازه برداری می توانید چوب را با همین منوالی که توضیح داده اید خشک کنید.