پوشش و رنگ مناسب و مخصوص ظروف چوبی چیست؟

 انتخاب رنگ مناسب ظرف چوبی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های تولیدکننده‌های کاسه چوبی، بشقاب چوبی، قاشق چوبی، لیوان چوبی و… است. تولید ظروف چوبی محدود به چند سال گذشته نیست و از دوران کهن تا به امروز اساتید نجار و خراط اقدام به ساخت ظرف چوبی کرده‌اند.

 در مدتی که همراه با شما عزیزان در آیچوب هستیم پرسش‌ها و ایمیل‌های فراوانی در مورد رنگ مناسب ظرف‌های چوبی یا بهتر بگوییم پوشش مناسب ظرف چوبی مطرح شده بود و همیشه باتوجه‌به محدودیت در زمان و جایگاه کامنت‌های سایت مجبور بودیم در حد یک یا دو خط به معرفی پوشش مناسب ظرف چوبی بپردازیم.

پس از گفتگو با اساتید مختلف و کسب اطلاعات از کنشگران این حوزه، تصمیم بر این شد مطلبی در مورد پوشش و رنگ مناسب ظرف چوبی منتشر کنیم. با ما در ادامه همراه باشید.

پیشنهاد آیچوب: آموزش ۰ تا ۱۰۰ رنگ چوب و MDF

تماشای آنلاین ویدئو چگونه از ظروف چوبی نگهداری کنیم؟!

 

 

 

آیا می‌توان از سیلر و کیلر برای پوشش ظرف چوبی استفاده کرد؟

 در تماس‌هایی که با تولیدکننده‌های ظروف چوبی داشته‌ایم، متوجه این نکته شده‌ایم که آن‌ها نادانسته از پوشش‌هایی مانند سیلر، کیلر، نیم پلی‌استر، روغن‌جلا، رنگ‌های پلی‌اورتان و دیگر رنگ‌های شیمایی برای رنگ‌کاری ظروف چوبی استفاده می‌کردند! و دلیل آن هم نبود دانش کافی از تأثیر رنگ‌های شیمیایی بر سلامت انسان و سرطان‌زا بودن آن است.

 مهم اینجاست که شما همراه عزیز بدانید به‌هیچ‌عنوان نباید از رنگ‌های روغنی، سلولوزی، پلی‌اورتان و هرگونه رنگ‌های شیمیایی ازاین‌دست استفاده کنید. در ادامه به معرفی رنگ‌های مناسب کاسه و ظرف چوبی خواهیم پرداخت.

چرا باید از پوشش برای ظروف چوبی استفاده کنیم؟

ظرف‌ چوبی هم مانند دیگر لوازم چوبی برای اینکه محافظت شود و ماندگاری بالاتری داشته باشد، نیاز به پوشش‌ مناسب دارد. در ادامه به توضیح در مورد دلایل استفاده از این پوشش‌ها می‌پردازیم:

1. استفاده از پوشش بر روی چوب، به زیبایی و چشم نواز بودن آن خواهد افزود و خریدار رغبت بیشتری برای خرید و استفاده از یک محصول زیبا خواهد داشت.
2. استفاده از پوشش مناسب بر روی چوب به عمر بیشتر، ماندگاری و دوام ظرف کمک خواهد کرد.
3. رنگ مناسب مخصوص چوب مانع از رشد انواع قارچ و باکتری خواهد شد. همان‌طور که می دانید کپک خطرات بسیاری برای سلامت انسان‌ها دارد.
4. با توجه به اینکه ظرف‌های چوبی پس از استفاده شسته می‌شوند، یک پوشش خوب می‌تواند به آب‌گریز شدن چوب کمک کند. بهتر است دقت داشته باشیم و از کلمه ضد آب کردن استفاده نکنیم. در واقع بیشتر رنگ‌های مخصوص چوب، سطح را آب‌گریز می‌کنند نه ضد آب…

روش‌های سنتی برای پوشش ظرف چوبی چیست؟

 یکی از مهم‌ترین موادی که می‌توان با آن چوب را ضد آب (درست است بگوییم آب‌گریز) کرد، استفاده از روغن‌های گیاهی مخصوص چوب است. همان‌طور که می‌دانید روغن با آب رابطه خوبی ندارند و آب به سطحی که آغشته به روغن باشد نفوذ نمی‌کند.

 باتوجه‌به قدمت بسیار بالای تولید ظروف چوبی، می‌توان انتظار داشت که از گذشته تا به امروز روش‌های بسیار زیادی برای پوشش‌دهی چوب تجربه شده باشد؛ اما برخی روش‌ها از عمومیت بیشتری برخوردار هستند و به همین دلیل به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:

 

استفاده از روغن‌های خوراکی

 تقریباً شما می‌توانید از هر نوع روغن خوراکی برای پوشش‌دهی ظروف چوبی استفاده کنید. این روغن‌ها شامل روغن آفتاب‌گردان، روغن گردو، روغن‌زیتون، روغن کنجد و… هستند. شنیده‌ها حاکی از این است که روغن گردو و روغن کنجد نفوذ بیشتری به بافت‌های چوب دارند.

 البته این روغن‌ها به‌تنهایی مناسب پوشش چوب نیستند و چالش‌های مخصوص به خود را دارند که در ادامه به دلایل این چالش‌ها خواهیم پرداخت.

پوشش ظروف چوبی با روغن بزرک

 روغن بزرک هم یکی از روغن‌هایی است که در رنگ‌کاری چوب به روش سنتی بسیار مورداستفاده قرار می‌گیرد. بزرک برگرفته از دانه‌های گیاه کتان است و به‌واسطه قدرت نفوذ بسیار بالا در چوب، درگذشته و حتی امروزه علاقه‌مندان بسیار زیادی دارد.

 این روغن به‌صورت خام و تصفیه شده در بازار ایران موجود هست؛ اما استفاده از این روغن هم به‌تنهایی چالش‌های مخصوص به خود را دارد و پیشنهاد نمی‌کنیم این کار را انجام دهید.

موم زنبور عسل برای رنگ کردن ظرف

 موم زنبورعسل در حالت جامد به این منظور قابل‌استفاده نیست. همچنین معمولاً اساتید از موم زنبورعسل به‌تنهایی استفاده نمی‌کنند و آن را به‌عنوان تثبیت‌کننده و یک ماده کمکی به همراه دیگر روغن‌ها به کار می‌گیرند.

 موم زنبورعسل به‌سادگی در دسترس نیست و استفاده از آن ترفندهای تجربی (غیرعلمی) دارد و پیشنهاد نمی‌کنیم از این روش استفاده کنید. شاید افرادی مدعی باشند که با ترکیب موم عسل و روغن‌های گیاهی به نتیجه درست رسیده‌اند؛ اما نمی‌توان به‌عنوان یک راهکار بلندمدت و حرفه‌ای و قابل‌اتکا به آن توجه کرد.

ترکیب موم زنبور عسل و روغن بزرک (واکس چوب)

 برخی اساتید رنگ‌کار از ترکیب موم و روغن بزرک استفاده می‌کنند. برای این کار ابتدا موم را داخل ظرف فلزی قرار می‌دهند و ظرف فلزی حاوی موم را در داخل ظرف دیگری که آب جوش در آن می‌جوشد قرار می‌دهند تا با گرمای جوشیدن آب، موم هم به مایع تبدیل شود. در مرحله بعد مایع موم را با روغن بزرک ترکیب می‌کنند و خوب هم می‌زنند تا به‌درستی ترکیب شوند. سپس اجازه می‌دهند با سردشدن تدریجی این مایع به واکس تبدیل شود. (توجه داشته باشید که روغن را باحرارت مستقیم گرما ندهید؛ چون ممکن است آتش بگیرد)

 بعد از تشکیل واکس، کرم به‌دست‌آمده را با پارچه بر روی ظرف اجرا می‌کنند و با کمک سشوار صنعتی به واکس کمی گرما می‌دهند تا به داخل چوب نفوذ کنند. (گرمای بیش از حد واکس را می‌سوزاند!)

 نسبت ترکیب روغن بزرک و موم باتوجه‌به شرایط و تجارب مختلف متفاوت هست و این مورد را خودتان باید باتوجه‌به نوع کارتان به دست آورید؛ اما در برخی توضیحاتی که اساتید منتشر کرده‌اند نسبت ترکیب بزرک به موم یک‌به‌یک است.

 (ما در حال حاضر هیچ تجربه‌ای از این کار نداریم و خودتان باید تجربه کنید)

 

چربی حیوانات

 درگذشته باتوجه‌به در دسترس نبودن برخی روغن‌های گیاهی، اساتید ابتکار به خرج می‌دادند و از چربی برخی حیوانات مانند گاو و گوسفند استفاده کردند. البته می‌توان پیش‌بینی کرد که ظروف آغشته شده به این چربی‌ها چه بویی بدی خواهند داشت!

 این روش سال‌های سال است که دیگر کاربرد ندارد و به اقتضای زمان از آن استفاده می‌شد…

لاک الکل

 لاک‌الکل هم حتماً معرف حضور شما هست. این پوشش هم یکی از گزینه‌های پیش روی شماست. در نوشته‌های پیشین آیچوب در مورد لاک‌الکل توضیح داده بودیم و پیشنهاد می‌کنیم در نوشته‌های دیگر آیچوب این مقاله‌ها را جستجو کنید.

 به‌هیچ‌عنوان این روش را پیشنهاد نمی‌کنیم؛ چون لاک‌الکل ماندگاری کافی برای ظروف چوبی را ندارد و باید در سازه‌هایی از آن استفاده شود که با آب در تماس نیستند و قرار نیست خط‌وخش در آن ایجاد شود!

روغن سقز (تربانتین)

این روغن هم برای ترکیب با روغن بزرک و موم زنبورعسل پیشنهادی شده بود. نسبت ترکیب هم ۵۰ موم ۲۵ بزرک و ۲۵ روغن سقز هست. (البته تأکید می‌کنیم که بهتر است در مقدار کم تست کنید و اگر نتیجه گرفتید، اقدام به ساخت در اندازه بیشتر کنید)

پیشنهاد آیچوب: معایب ظروف چوبی چیست؟ | محدودیت استفاده از ظروف چوبی

آیا روغن‌های خوراکی ماندگاری و نتیجه مطلوبی دارند؟

 خب تا به اینجا روش‌های سنتی پوشش ظروف چوبی مانند کاسه چوبی، قاشق چوبی، بشقاب چوبی، لیوان چوبی و… را به شما معرفی کرده‌ایم؛ اما ممکن است تجربه خوبی از به‌کارگیری این روش‌ها نداشته باشید. این روغن‌ها در روزهای ابتدایی پس از اجرا، نمای خوبی دارند؛ اما پس از گذر زمان مشکلاتی به چشم می‌آیند که نتیجه دلخواه را به شما نخواهند داد.

 معمولاً زمان زیادی طول می‌کشد که روغن‌های گیاهی خشک شوند و در برخی موارد حتی پس از گذشت چند روز با دست‌کشیدن بر روی چوب مشاهده خواهید کرد که دستتان چرب شده است. خشک‌نشدن روغن باعث می‌شود خاک و دیگر مواد جذب روغن شوند و به‌مرورزمان چوب دیگر آن شادابی و تمیزی اولیه را نداشته باشد.

چه شرکت‌هایی در ایران فروشنده رنگ مخصوص ظرف چوبی هستند؟

 در سال‌های اخیر شرکت‌های تولیدکننده روغن گیاهی مخصوص چوب، رنگ‌هایی مخصوص ظروف چوبی با استانداردهای بین‌المللی تولید و روانه بازار کردند. این تولیدکننده‌ها رنگ‌هایی تولید کردند که هیچ یک از مشکلاتی که در بالا به آن اشاره شد ندارند؛ اما از همان روغن‌های خوراکی و ترکیب آن با سایر مواد طبیعی و فاقد ضرر برای انسان استفاده کرده‌اند.

 خوشبختانه این شرکت‌ها چند سالی است وارد بازار ایران شده‌اند تا جایی که در این روزها حدود ۱۰ شرکت محصولاتشان را به خریداران معرفی می‌کنند. مطمئناً هر یک از این برندها محصول خود را مناسب ظرف چوبی می‌داند؛ اما اینکه چه شرکتی واقعاً محصولی مناسب کار شما ارائه دهد، نیاز به تجربه و بررسی دارد!

 ما در آیچوب از محصول دو شرکت معتبر در تولید روغن‌های گیاهی مخصوص چوب ((Monocoat و Osmo)) استفاده کرده‌ایم و در نوشته‌های پیشین به معرفی این دو شرکت و محصولاتشان پرداخته‌ایم؛ اما این که کدام یک از این رنگ‌ها مناسب پوشش ظرف‌های چوبی هستند، نیاز به کمی بررسی دارد.

 یکی از مهم‌ترین مواردی که برای انتخاب رنگ ظرف چوبی باید در نظر داشته باشید، VOC (مواد عالی فرار) هست. با جستجو در مشخصات فنی ارائه شده از طرف این دو شرکت متوجه خواهید شد که ازمو VOC محصولاتش را خیلی کم (دقیق مشخص نشده) و مونوکوت VOC 0% (صفر درصد) را درج کرده است. یکی از شعارهای تبلیغاتی مونوکوت هم ارائه رنگ بدون مواد عالی فرار (VOC) است.

 هر چند که OSMO یکی از برترین برندهای تولیدکننده رنگ‌های گیاهی در دنیاست اما به نظر می‌رسد Monocot باقابلیت رنگ فاقد مواد عالی فرار و اجرای رنگ فقط در یک‌لایه، گزینه بهتری باشد.

پیشنهاد مطالعه بیشتر: روغن گیاهی مخصوص چوب چیست؟

 البته برندهای دیگری هم در این زمینه فعالیت دارند؛ اما به دلیل نبود اطلاعات کافی از این محصولات ترجیح می‌دهیم با جستجو در گوگل خودتان تصمیم بگرید که چه برندی مناسب کار شماست. (شاید شما اطلاعاتی پیدا کنید!)

رنگ‌های گیاهی مخصوص چه ظرف‌هایی هستند؟!

 همان‌طور که می‌دانید از ظروف تولید شده در شرایط مختلفی استفاده می‌شود. در برخی ظروف غذای گرم و در دیگر ظرف‌ها غذای سرد سرو می‌شود. حالا سؤال اینجاست که این پوشش‌ها در هر دو شرایط واکنش یکسانی دارند؟ جواب منفی است!

 همان‌طور که می‌دانید رنگ‌ها از هر جنسی باشند در برابر گرما کم‌وبیش واکنش نشان می‌دهند و اگر این دمای زیاد در چندمرتبه تکرار شود، پیش‌بینی می‌شود که رنگ از بافت چوب جدا شود و همراه با غذا وارد بدن انسان شود! حالا به اهمیت یک رنگ با استانداردهای یورو کیدز (Euro kids) و خوراکی پی خواهید برد.

 در جلسات ما با نماینده‌های شرکت‌های تولیدکننده رنگ، هیچ یک از این عزیزان تضمینی برای ماندگاری رنگ در ظرف‌هایی که در معرض دمای بالا مانند لیوان چوبی چای یا ظرف سوپ نمی‌دهند. این عزیزان واقعیت را می‌گویند در حال حاضر کسی نمی‌تواند مدعی فروش رنگی باقابلیت ماندگاری همیشگی برای ظرف‌های چوبی پر مصرف و در معرض دمای بالا باشد.

 نکته اینجاست که اگر جستجویی در فضای مجازی داشته باشید، متوجه خواهید شد که در دیگر کشورها از این ظروف چوبی بیشتر برای سرو غذای سرد مانند سالاد استفاده می‌شود و این پوشش‌ها برای این‌چنین ظرف‌ها مناسب هستند.

پیشنهاد ایچوب: ۲۹ ایده ساخت ظرف چوبی، قاشق چوبی، بشقاب چوبی و کاسه چوبی

سخن پایانی

 اگر شما تولیدکننده ظروف چوبی هستید، از شما خواهش می‌کنیم از رنگ‌های شیمیایی استفاده نکنید و جان انسان‌ها را به خطر نی اندازید.

 اگر شما فروشنده رنگ هستید، لطفاً اطلاعات درست به مشتری بدهید.

 اگر شما خریدار هستید حتماً از فروشنده بپرسید نوع پوشش ظرف چیست و مطمئن شوید که پوشش از نوع گیاهی باشد.

 در پایان اگر تجربه‌ای مرتبط با این نوشته دارید، لطفاً در قسمت دیدگاه‌های همین نوشته با ما در میان گذارید.

منبع: آیچوب