میخ از قدیمی‌ترین فن آوری‌های اتصال چوب به چوب بوده است. پیچ نیز سال‌هاست به‌عنوان یک اتصال محبوب و مرسوم در بین فعالان صنعت چوب رواج یافته است. سؤال اینجاست کدام یک و در کجا بهتر است؟! برای اتصال دو قطعه چوبی پیچ بهتر است یا میخ؟!
برخلاف تصور، پاسخ به این پرسش چندان ساده نیست! وجود طیف گسترده‌ای از پیچ و میخهای با اندازه‌های مختلف شاید دلیلی بر این ادعا باشد. سعی می‌کنیم به این پرسش پاسخ دهیم که چه وقت از میخ و چه موقع از پیچ در نجاری استفاده کنیم.
در بیشتر مواقع، شما می‌توانید برای اتصالات بادوام و پایدار هم از پیچ‌ها و هم از میخ‌ها استفاده کنید. از سازه‌های کوچک چوبی تا خانه‌ها و پل‌ها مواردی هستند که میخ و پیچ به فراوانی در آن استفاده شده است.
و اما پرسش اصلی! برای پروژه‌تان کدام مناسب است؟ میخ یا پیچ؟
پاسخ به این سؤال شاید ده‌ها سال پیش آسان بود. زیرا امروزه با طیف گسترده‌ای از پیچ‌ها و میخهای متنوع مواجه هستیم که هر یک کارایی دارند. می‌توان ادعا کرد برای هر کاری در نجاری میخ و پیچ خاصی ساخته شده است.
بنابراین بهتر است با مرور تفاوت‌ها، شباهت و مزیت‌های پیچ و میخ به این نتیجه برسیم که کدام یک برای کارمان مناسب تر است.
تاریخچه میخ‌ها و پیچ‌ها
زمانی بود که نجارها میخ را به پیچ ترجیح می‌داند. چراکه استفاده از میخ به‌مراتب ساده‌تر از استفاده از پیچ گوشتی‌های دستی برای پیچاندن پیچ‌ها بوده است.
در ادامه سیر پیشرفت پیچ‌ها ظهور پیچ‌های موسوم به چهارسو (سر فیلیپ) در سال ۱۹۳۰ حرکتی آهسته از مهاجرت به سمت پیچ‌ها شروع شد.
پیچ‌های شیار دار یا دو سو که در ابتدا استفاده می‌شدند برخلاف انواع چهار سو (سر فیلیپ) کار را سخت‌تر می‌کردند و پیچاندن پیچ در چوب با آن‌ها کار آسانی نبود. همان‌گونه که امروزه هم نیست!
قدم بزرگ بعدی استفاده از پیچ در نجاری با ظهور پیچ بندهای بادی و برقی برداشته شد. این قدم بزرگ استفاده از پیچ‌ها را در نجاری و صنایع دیگر به‌صورت تصاعدی افزایش داد.
اما جهش اساسی وقتی به وقوع پیوست که پیچ بندهای شارژی وارد بازار شدند. با عمومی شدن پیچ گوشی‌ها و پیچ بندهای شارژی بین مردم استفاده از پیچ بسیار گسترده شد تا امروز که پیچ گوشتی شارژی جزو جدا نشدنی هر کارگاه کوچک و بزرگی شده است.
به موازات پیشرفت پیچ بند و دریل‌های شارژی، میخکوب‌های بادی و شارژی نیز موجب استفاده راحت‌تر، ایمن‌تر و بسیار سریع‌تر از انواع میخ شده‌اند. با ورود میخ کوب‌های بادی و شارژی، دوباره استفاده از میخ رونق گرفت.
هنگام انتخاب بین میخ‌ها و پیچ ها همیشه یادتان باشد که میخ‌ها شکنندگی کمتری نسبت به پیچ‌ها دارند، میخ‌ها در برابر بریده شدن ناشی از ضربه و استهلاک مقاومتشان بیشتر است و تحت فشار معمولاً نمی‌شکنند و خم می‌شوند.
اما پیچ‌ها شکنندگی بیشتری دارند ولی به دلیل وجود دندانه‌های مارپیچ و رزوه روی آن کشش و نگه دارندگی خیلی بیشتری بین دو قطعه از چوب ایجاد می‌کنند. پیچ در اتصالات چوبی مقاومت بهتری در کشش‌ها و تنش‌ها ایجاد می‌کند و دو قطعه را با فشار بیشتری محکم نگه می‌دارند.
بنابراین این انتخاب پیچ یا میخ کاملاً وابسته به نوع پروژه‌ای است که قرار است اجرا شود. به‌طور کلی استفاده از میخ‌ها در نجاری (ام دی اف و صفحه مدنظر نیست) بیشتر است.
چه زمانی از میخ استفاده می‌کنیم؟
میخ‌ها سریع‌تر و راحت‌تر در چوب نصب می‌شوند و در مقایسه ارزان‌تر از پیچ هستند. اگر میخکوب داشته باشید، این روند بسیار راحت‌تر و سریع‌تر خواهد شد. میخ را می‌توان بدون شکستن خم کرد ولی پیچ تحت چنین خمشی خواهد شکست.
همچنین برای اتصال دو قطعه چوبی که باید فشار جانبی را تحمل کند، بهترین گزینه انتخاب میخ هست. به‌عنوان مثال پله‌های نردبان باید با استفاده از میخ به پایه نردبان متصل شوند تا در اثر نیرویی که از بغل به پیچ وارد می‌شود، نشکند. میخ‌ها در اثر فشار خم می‌شوند؛ اما پیچ ها می‌شکنند.
البته پیچ چوب فولادی هم در بازار پیدا می‌شوند که مقاومت بالایی در مقایسه با پیچ‌های MDF بازار دارند.
مزایای میخ برای اتصال چوب
میخ از پیچ ارزان تر است.
میخ را می‌توان سریع‌تر از پیچ و با استفاده از چکش یا میخکوب نصب کرد.
میخ را می‌توان در قسمت نمای سازه نصب کرد، چون دید کمتری نسبت به پیج دارد. میخهای سوزنی (مخصوص میخکوب بادی) یکی از گزینه‌های مناسب پیش روی شما هستند.
در سازه های سبک چوبی که بار زیادی روی آن قرار ندارد، می‌توانید از میخ استفاده کنید.
اگر به‌طور اتفاقی با وارد شدن ضربه میخ خم شد، می‌توان با ضربه چکش میخ را به حالت قبل برگرداند.
میخ استحکام برشی بیشتری دارد.
استحکام برشی به معنای تحمل میزان نیرویی هست که از طرفین به میخ یا پیچ وارد می‌شود. میخ انعطاف پذیری بیشتری نسبت به پیج دارد و میخ می‌تواند در برابر این نیرو از خود انعطاف بیشتری نشان داده و خم شود.
پیچ اما با توجه به جنس ساخت آن‌ها در برابر نیروهای برشی (فشار از مجاور) استحکام کمتری داشته می‌شکنند. در صورت استفاده از جنس میخ در ساخت پیچ ها امکان نصب آن در چوب بدون خم شدن آن وجود نخواهد داشت.
معایب میخ برای اتصال چوب به چوب
میخ ها مناسب تخته های چندلایی چوبی و MDF نیستند و موجب ایجاد ترک و شکستگی در آن ها خواهند شد.
میخ ها به نسبت پیچ، ظرفیت نگه داشتن خوبی ندارند.
بیشتر میخ ها در برابر رطوبت مقاومت خوبی ندارند.
کاربردهای میخ در صنعت چوب
ساخت چهارچوب و کلاف‌های چوبی
نصب قرنیز به دیواره‌ها
قاب گیری و کلاف کردن چهارچوب درب و پنجره
اتصال موقت دو قطعه چوبی برای استفاده از پیچ (در MDF سازی کاربرد دارد)
استفاده از میخهای سرگرد و کوچک در نماکاری
نصب زهوار و چهارچوب درب‌های کابینت
ساخت دکوری‌های چوبی
نصب کردن کابینت بر روی دیوار، ساخت اسباب بازی‌های چوبی، قفسه‌های کتاب و دیگر کارهای مربوط به چوب.
هرجایی که نمی‌خواهید نمای سر پیچ (کله پیج) دیده شود
چه زمانی از پیچ استفاده می‌کنیم؟
اگر فشار وارده به اتصال از نوع کششی است، پیچ می‌تواند گزینه‌ی بهتری باشد. پیچ در حالت طولی مقاومت بسیار بالایی دارد. رزوه‌های پیچ به‌خوبی در برابر فشار کششی (طولی) مقاومت می‌کنند و دو قطعه را از هم جدا نمی‌کنند.
پیچ‌هایی که در چوب استفاده می‌شوند را می‌توان به دو گروه بزرگ تقسیم بندی نمود. این دو گروه پیچ‌های دارای نوک تیز (پیچ چوب) و پیچ‌هایی با نوک صاف هستند.
پیچ و مهره در جاهایی که سازه‌های چوبی در تنش و بار زیادی هستند یا بار زیادی به محل اتصال آن‌ها وارد می‌شود بسیار کاربردی هستند. در این مواقع استفاده از میخ یا اتصالات چوبی دیگر از مقاومت سازه می‌کاهد.
دلیل آن این هست که پیچ و مهره‌ها در اندازه‌ها و قطرهای خیلی بزرگ‌تری نسبت به پیچ‌های رایج چوب تولید می‌شوند و با ترکیب مهره می‌توانند یک اتصال خیلی قوی ایجاد کنند. از نمونه‌های این اتصال در خانه‌های چوبی، آلاچیق و پرگولا، پل‌های چوبی، سازه‌های گلولام و… استفاده می‌شود.
در صنایعی مانند ساخت مصنوعات چوبی با MDF با توجه به چگالی و سفتی‌ام دی اف از روشی تلفیقی استفاده می‌شود. به این صورت که سوراخی با قطر کمی کمتر از پیچ روی‌ام دی اف ایجاد شده (خزینه کردن) و سپس از پیچ نوک تیز (پیچ ام دی اف) برای اتصال دو قطعه استفاده می‌شود.
اتصال صفحه‌های چوبی
اگر قرار است صفحات چوبی مانند MDF، نئوپان، پلای وود و … را به هم متصل کنید، در حال حاضر پیچ بهترین و ارزان‌ترین گزینه هست. البته اتصالات دیگری هم وجود دارند که هدف ما در این نوشته بررسی میخ و پیچ هست.
استفاده از پیچ در فضای باز
امروزه با توجه به استفاده از چوب در فضای باز، استفاده از میخ با توجه به احتمال بالای زنگ زدگی آن، توصیه نمی‌شود. تولیدکنندگان پیچ، با روکش‌های مخصوص پیچ چوب را پوشش می‌دهند تا در برابر قطرات باران مقاومت خوبی داشته باشد.
به‌عنوان مثال برای نصب ترموود در قسمت نمای ساختمان از پیچ با روکش ضد زنگ استفاده می‌شود.
یک آزمایش
یک عدد میخ و یک عدد پیچ تا نیمه وارد چوب کنید. سپس با چکش تلاش کنید پیچ و میخ را از چوب جدا کنید…
همان‌طور که مشاهده می‌کنید، میخ به‌راحتی و پیچ به‌سختی از تخته خارج می‌شود. اگر در یک آزمایش کنترل شده یک پیچ و میخ را با اندازه های کاملاً برابر از لحاظ قطر و طول را در تکه چوبی هم جنس به یک اندازه نصب کنید، برای بیرون کشیدن پیچ به بیش از ۱۰ برابر نیروی بیشتر نسبت به میخ نیاز است.
حالا از بغل به میخ و پیچ ضربه وارد کنید. مطمئناً مشاهده خواهید کرد که پیچ MDF می شکن و میخ به‌سختی خم می‌شود. در این آزمایش به‌خوبی مشخص است که پیچ مقاومت تحمل فشار از بغل را ندارد و می‌شکند و یا در بهترین حالت خیلی زود خم می‌شود.
با این مثال می‌توانید دید بهتری نسبت به انتخاب پیچ یا میخ داشته باشید.
مزایای پیچ چوب چیست؟
پیچ ها مقاومت فشاری بالایی دارد.
پیچ مناسب برای اتصال صفحه های چوبی (ام دی اف، لترون، تخته فشرده، پلای وود و …) است.
پیچ ها در برابر زنگ زدگی مقاوم هستند و روکش روی آن از تماس فلز پیچ با رطوبت جلوگیری می‌کند.
پیچ ها در ابعاد و اندازه های مختلفی موجود هستند.
در صورت نیاز، پیچ راحت تر از میخ از پیچ جدا می‌شود.
معایب پیچ چوب چیست؟
سر پیچ از بدنه آن بزرگ‌تر است و به همین دلیل بهتر است از پیچ برای قسمت نمای کار استفاده نکنید.
برای نصب پیچ نیاز به پیچ بند و نیروی ماهر است.
پیچ های انعطاف‌پذیر نیستند و تحمل نیروی زیاد از بغل را ندارند.
امیدواریم با مطالعه این نوشته با جایگاه درست میخ و پیچ در سازه های چوبی پی برده باشید. در پایان به شما پیشنهاد می‌کنیم از تجربیات دیگر اساتید هم استفاده کنید. اگر مطمئن نیستید که از چه روشی برای اتصال چوب استفاده کنید، بهره بردن از تجربه اساتید دیگر بهترین راهکار می‌تواند باشد.
یک سؤال:
شما در کارگاه خود بیشتر از پیج استفاده می‌کنید و یا از میخ؟ میانگین مصرف ماهانه پیج MDF در کارگاه شما چه تعدادی است؟
منبع: آیچوب
سلام خیلی ممنون من روشن شدم. توی این قضیه من اطلاعی نداشتم. پیچ مقاومت عمودی بالا و مقاومت برشی کم داره . میخ هم مقاومت عمودی پایین و عوضش مقاومت برشی بالایی داره . یعنی برای نصب براکت های یه طاقچه دیوار به دیوار بهتره از میخ استفاده کنیم و برای چسبوندن تخته به براکت از پیچ.
تشکر که این مطلب رو در اختیار گذاشتی. ببخشید منبعی معرفی می کنید من بیشتر یاد بگیرم؟ یه سری آموزش کامل باشه فیلم و … که عالیه هزینه هم میدم. برایم ما که مبتدی هستیم و قصد DIY داریم.
و یک سوال دیگه اون قسمت که گفتید اگه پیچ رو با همون جنس میخ درست کنن اونوقت پیچ بدون خم شدن تو چوب نمیره رو متوجه نشدم. یه بار دیگه بگید چرا نمیشه با جنس میخ پیچ درست کرد که مقاومت برشی اش هم بالا باشه؟
من یکبار یه پالت رو فل کردم میخهای اون زیر سر میخ چندتا سیم ریز جوش شده بود، علت رو‌نمیدونم اما شاید بخار گیرایی میخ در چوب بمار برده شده
با سلام، ضمن تشکر از شما، در تصویر قرار داده شده مربوط به مقاوت فشاری و کششی، قسمت مقاومت کششی و فشاری، مقاومت کششی باید به مقاومت برشی اصلاح گردد. تشکر.
سلام.
بله.درست می فرمایید. مقاوت برشی درست هست.