مکنده گرد و غبار نجاری چیست و چه مکنده ای مناسب کارگاه شما است؟

 مکنده گردوغبار یکی از ابزارهای مورداستفاده در کارگاه نجاری و مجموعه‌های تولیدی صنایع چوب است. چالش و مسئله‌ای که در تمامی کارگاه‌های نجاری وجود دارد، وجود براده‌های چوب و خاک‌اره است که در داخل درزهای ماشین‌آلات دیگر رخنه می‌کند.

 گرد سنباده کاری و گرد برش‌کاری چوب باعث ایجاد اختلال در کارکرد ابزار نجاری می‌شود. علاوه بر این، در کارگاه‌های نجاری، گردوغبار حاصل برش چوب یا سنباده کاری باعث بروز مشکلات تنفسی و پوستی می‌شود.

 همین‌طور این خاک‌اره‌ها و براده‌های چوب به‌شدت قابلیت اشتعال و ایجاد آتش‌سوزی را دارند؛ بنابراین وجود یک دستگاه مکنده گردوغبار مناسب، بسیار ضروری و حیاتی است؛ چون ایمنی و سلامت افرادی که در آن کارگاه کار می‌کنند را فراهم می‌سازد.

 در این مقاله سعی بر این است که اطلاعاتی مفید راجع به این دستگاه ارائه شود. با ما در ادامه همراه باشید.

دستگاه مکنده گرد و غبار چیست و کارکرد آن چگونه است؟

 دستگاه مکنده گردوغبار درواقع مکنده‌ای با مکانیسم‌ها و انواع متفاوت است که در کارگاه‌های نجاری گردوغبار، خاک‌اره و دیگر ضایعات چوب را با استفاده از آن جمع می‌کنند تا ایمنی محیط کارگاه نجاری فراهم شود. این دستگاه مواد زائد را توسط جریان هوا از طریق لوله‌ای به یک مخزن جمع‌آوری گردوغبار و خاک‌اره می‌رساند که بعد این مخزن تخلیه می‌شود.

 دستگاه مکنده باتوجه‌به نوع کاربردش و مقدار خاکی که باید مکش کند در مدل‌های مختلف تولید می‌شود. عواملی مانند نوع موتور و تعداد کیسه‌ها و حجم هوای مکش شده تأثیرگذار است.

اجزای تشکیل‌دهنده دستگاه مکنده گرد و غبار نجاری

 اجزای تشکیل‌دهنده دستگاه مکنده گردوغبار شامل: موتور دستگاه مکنده صنعتی، بدنه دستگاه مکنده، سیستم فیلتر دستگاه، سیستم پاک‌کننده فیلترهای دستگاه، مخزن و سیستم جمع‌آوری و دفع گردوغبار و غیره است. موتور این دستگاه‌های مکنده گرد و غبار نجاری معمولاً از نوع توربینی است و چون قطعات سایشی ندارد، عمر طولانی‌تری نسبت به سایر ابزارهای دارای موتوربرقی دارند.

 بدنه دستگاه‌های مکنده گرد و غبار نجاری صنعتی تمام فولاد است و بعضی از انواع آن هم به‌صورت مدل‌های ضد انفجار ارائه می‌شوند که با استیل ضدزنگ ساخته شده‌اند. این دستگاه‌ها دوام و طول عمر بالایی دارند و انواع مختلف آن‌ها دارای سیستم‌های فیلتراسیون مختلفی هستند که باتوجه‌به شرایط محیطی و نوع آلودگی، این فیلترها انتخاب می‌شوند.

نوع فیلترها و عملکرد مکنده‌های گرد و غبار

 بدون داشتن سیستم فیلتراسیون، عملاً وجود دستگاه مکنده گرد و غبار بی‌فایده است؛ چون در آن صورت دوباره ذرات توسط هوا به محیط بازمی‌گردند. سیستم‌های مکنده گرد و غبار بر اساس نوع عملکرد فیلتراسیون به انواع مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند که در این مقاله به چهار نوع از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

 جداکننده‌های اینرسی

 فیلترهای پارچه‌ای

 اسکراب‌های مرطوب

 رسوب‌گیرهای الکترواستاتیک

جداکننده‌های اینرسی

این نوع دستگاه‌ها از نیروهای سانتریفیوژ، گرانشی و اینرسی برای جداسازی گرد و غبار از هوا استفاده می‌کنند. در این دستگاه‌ها، گرد و غبار به سمتی رانده می‌شود و توسط نیروی گرانش به محفظه جمع‌آوری گردوخاک منتقل می‌شوند.

فیلترهای پارچه‌ای

این روش از کارآمدترین روش‌های جمع‌آوری گرد و غبار است که با بازدهی بالاتر از 99 درصد می‌تواند ذرات بسیار ریز را هم جدا کند. در این روش، گرد و غبار از طریق فیلترشدن توسط فیلترهای پارچه‌ای جدا می‌شوند.

اسکراب­ های مرطوب

این نوع از سیستم‌های مکنده گرد و غبار، برای انجام عمل خود از مایع که معمولاً آب است، استفاده می‌کنند. هر چه تماس مایع با گرد و غبار بیشتر باشد، درصد بازدهی این دستگاه‌ها هم بالاتر می‌رود.

رسوب گرهای الکترواستاتیک

در این دستگاه‌ها از نیروی الکترواستاتیک استفاده می‌کنند. چند الکترود تخلیه با ولتاژ بالا و جریان مستقیم بین الکترودهای جمع‌آوری‌کننده که روی زمین هستند، قرار می‌گیرند. هوای آلوده از طریق راه‌هایی که مابین این الکترودها تعبیه شده‌اند جریان می‌یابد و گرد و غبار مانند سیستم‌های خانگی یونی توسط نیروی الکترواستاتیکی از هوا جدا می‌شود.

مزایای استفاده از مکنده گرد و غبار نجاری

 استفاده از مکنده نجاری مخصوصاً برای محیط‌های کارگاهی، چه کوچک و چه بزرگ، واجب و ضروری است. بدون استفاده از مکنده‌ها، ذرات و براده‌های چوب و گرد و غبار و سایر مواد زائد تولیدشده در فرایند نجاری نه‌تنها سلامت کارگران را به خطر می‌اندازد، بلکه به‌خاطر قابلیت اشتعالی که دارند خطرناک هستند.

 گردوخاک با رخنه در درزهای ابزار نجاری باعث ایجاد خرابی در آن‌ها می‌شود. علاوه بر این‌ها، وجود گرد و غبار و خاک‌اره و غیره در محل کار باعث کاهش کیفیت کار هم می‌شود، زیرا دید نجار هم در هنگام کارکردن با چوب به‌مراتب کم­تر می‌شود.

 یکی دیگر از مزایای استفاده از مکنده گرد و غبار نجاری این است که حمل‌ونقل براده‌های چوب و خاک اره‌ها و غیره به‌منظور بازیافت آن‌ها، راحت‌تر و سریع‌تر انجام می‌پذیرد.

 برای تمیزکردن محیط از این مواد زائد، دو راه وجود دارد: اولین راه این است که این مواد را در محل پیدایششان و قبل از رسیدن به مجاری تنفسی، جمع‌آوری و از محیط خارج کرد. دومین راه این‌که بعد از اتمام کار نجاری، این مواد را از محیط خارج کنند.

 به‌شدت توصیه می‌شود روش اول به کار برده شود؛ زیرا علاوه بر ایجاد ناراحتی‌های تنفسی و پوستی، بعد از رخنه‌کردن تراشه‌ها و براده‌های چوب و خاک‌اره و غیره در گوشه‌کنار کارگاه و درون وسایل و ماشین‌آلات، تمیزکردن آن‌ها سخت‌تر می‌شود.

 در صنعت چوب ایران باتوجه‌به استفاده از ضایعات چوب در دیگر صنایع، امکان فروش خاک اره و پوشال و حتی خاک سنباده به دیگر صنایع تبدیلی مانند زغال سازی و ام‌دی‌اف سازی و مرغداری‌ها را خواهید داشت.

فاکتورهای مهم در انتخاب دستگاه‌های مکنده گرد و غبار نجاری

 دستگاه‌های مکنده گردوغبار نجاری در انواع: صنعتی، مرکزی و سالنی و به‌صورت مخزن چهارقلو، دوقلو یا تک قلو و… به فروش می‌رسند. در هنگام انتخاب و خرید دستگاه مکنده گردوغبار نجاری باید به فاکتورهای زیر دقت کنیم:

 * جنس بدنه

 * سایز کارگاه نجاری

 * قطر لوله جمع‌آوری ذرات

 * حجم کیسه‌های جمع‌آوری گرد و غبار

 * وجود یا عدم وجود گارانتی و خدمات پس از فروش

 * مشخصات فنی دستگاه نظیر حجم مکندگی دستگاه

 * نوع گرد و غبار و براده‌های چوب و حجم زباله تولیدشده

 * میزان فضای اشغال‌شده توسط مکنده باتوجه‌به فضای کارگاه فرد

 * سرعت و حجم مکش دستگاه: حجم مکش در مکنده‌های گرد و غبار کارگاهی کم­تر از ۱۰۰۰۰ مترمکعب بر ساعت است، ولی مکنده‌های گرد و غبار مرکزی حجم مکش بالاتری دارند و به‌تبع آن صدای بلندتری تولید می‌کنند.

 * جنس مخزن جمع‌آوری خاک اره و غیره که می‌تواند: پارچه‌ای، نایلونی، برزنتی و غیره باشد. این کیسه‌ها معمولاً ضدآب هستند. در ضمن، سهولت خارج‌کردن مخزن هم یک فاکتور اساسی در هنگام خرید دستگاه‌های مکنده گرد و غبار نجاری است.

 * هزینه قابل‌پرداخت: قیمت این دستگاه‌ها بستگی به تک قلو یا دوقلو بودن دستگاه، قدرت موتور، برند و کشور سازنده، داشتن و عدم داشتن گارانتی و نوع گارانتی، اندازه دستگاه، حجم مکش دستگاه، این­که برق مورد مصرف تک‌فاز یا سه‌فاز است، تفاوت دارد.

 * مشخصات فنی موتور دستگاه: برای خرید دستگاه مکنده گرد و غبار نجاری معمولی فقط به 350 CFM (فوت مکعب در دقیقه) نیاز داریم. دستگاهی با این میزان CFM می‌تواند تراشه‌ها را به‌خوبی جمع‌آوری کند. قدرت 11 اسب بخار یا بیشتر برای دستگاه‌هایی با لوله‌های پی‌وی‌سی مناسب است. حجم مکش دستگاه مکنده گرد و غبار را با بادسنج اندازه‌گیری می‌کنند. البته این دستگاه‌ها در شرکت‌های تولیدی بزرگ و به‌عنوان دستگاه مکنده مرکزی استفاده می‌شوند.

 شایان‌ذکر است که هرچه سرعت مکش دستگاه بیشتر باشد، کار جمع‌آوری خاک اره و غیره سریع‌تر انجام می‌شود و هرچه قدرت مکش دستگاه بالاتر باشد، ذرات درشت‌تر به‌راحتی جمع‌آوری می‌شوند.

انواع سیستم‌های مکنده گرد و غبار

در این مقاله چند نوع از سیستم‌های مکنده گرد و غبار نجاری صنعتی به‌اختصار اما مفید، مورد بررسی قرار می‌گیرند.

مکنده‌های تراشه یا گرد و غبار بزرگ

 این مکنده‌ها به‌عنوان دستگاه‌های با فشار بالا و فشار پایین (HVLP) شناخته می‌شوند. به‌طورکلی این سیستم‌ها از یک شلنگ بزرگ (قطر 100 میلی‌متر) استفاده می‌کنند. اندازه سوراخ کیسه فیلتر باید درشت باشد تا بتواند حجم بالای هوا را از خود عبور دهد.

 با این توصیف، این نوع از مکنده‌ها برای فیلتر کردن گرد و غبار بسیار ریز که یک ماشین سنباده تولید می‌کند، مناسب نیست. این دستگاه‌ها فقط برای استخراج تراشه‌ها یا گردوغبارهای بزرگ حاصله از کار با اره نواری، اره میزی، اره دورکن، کف رند نجاری و غیره طراحی‌شده‌اند.

 علاوه بر این، اضافه‌کردن یک کیسه فیلتر خوب یا فیلتر کارتریج 1 میکرون می‌تواند عملکرد دستگاه را بهبود بخشد که دستگاه را قادر می‌سازد تا ذرات بزرگ‌تر خاک اره را هم استخراج کند.

مکنده‌های گرد و غبار ریز

 این نوع از مکنده‌های گرد و غبار معمولاً بیش از 99٪ از زباله‌ها را قبل از عبور از فیلتر کارتریج جدا می‌کنند و عملکرد فیلتراسیون بالایی را ارائه می‌دهند. این دستگاه علاوه بر تراشه و خاک اره، گرد و غبار ریزتر را هم برطرف می‌کند. با استفاده از فیلتر 0.3 میکرون HEPA به‌جای فیلتر یک میکرونی، عملکرد این دستگاه بالاتر می‌رود و ذرات کوچک‌تر تولیدشده توسط MDF را هم جدا می‌کند.

 بااین‌حال، در کارگاه‌های کوچک‌تر، این دستگاه‌ها فضای قابل‌توجهی را اشغال می‌کنند. باید توجه داشت که اگر چند کاربر به طور هم‌زمان از این دستگاه استفاده می‌کنند، سایز مخزن ذخیره کوچک نباشد.

مکنده‌های گرد و غبار بر پایه خلأ

 علاوه بر دستگاه‌های مکنده گردوغباری که در بالا به آن‌ها اشاره شد، گاهی نیاز است که از مکنده‌ای کوچک‌تر هم در کنار آن‌ها استفاده کرد. این نوع دستگاه سازوکاری برعکس مکانیسم مکنده‌های تراشه یا گرد و غبار بزرگ دارند. این امر به این معنی است که یک مکنده گرد و غبار بر پایه خلأ، از حجم کم و فشار بالا (LVHP) استفاده می‌کند؛ بدین معنی که با افزایش فشار خلأ، حجم هوای عبوری از دستگاه کاهش می‌یابد.

 این دستگاه‌ها قادر به مکش اکثر انواع زباله‌های چوبی هستند، اما کم بودن میزان عبور هوا از طریق این نوع از دستگاه، باعث می‌شود که درصورتی‌که قطر لوله 63 میلی‌متر نباشد، کاربرد آن‌ها را به‌عنوان مکنده اولیه و اصلی نامناسب می‌کند. اگر فیلتراسیون HEPA در دستگاه کار گذاشته شود، سطح عملکرد دستگاه در بهترین حالت قرار می‌گیرد.

مکنده‌های گرد و غبار پورتابل

 گاهی اوقات دستگاه‌های مکنده گرد و غبار نجاری در سایز کوچک و به‌صورت قابل‌حمل یا به‌اصطلاح پرتابل ساخته می‌شوند. از مزایای استفاده از این مکنده‌ها این است که: این دستگاه‌ها سبک هستند و به‌راحتی در هر مکان قابل‌حمل هستند و گاهی بعضی از انواع این دستگاه‌ها قابلیت شارژشدن دارند و در هر مکانی بدون توجه به وجود پریز برق قابل‌استفاده هستند.

 این دستگاه‌ها انواع مختلفی دارند: بعضی از آن‌ها را می‌توان برای پاک‌کردن داخل خودرو و تمیزکردن قطعات مرتبط با کیس و کیبورد و به‌طورکلی قطعات مرتبط با کامپیوتر و غیره نیز استفاده کرد.

 البته باید به این نکته توجه داشت که حجم کیسه جمع‌آوری‌کننده این نوع از دستگاه‌ها نسبت به دستگاه‌هایی که در سایز بزرگ و صنعتی هستند، به‌مراتب کوچک‌تر است و برای کارگاه‌های بزرگی که حجم براده‌ها و تراشه‌های تولیدشده در آن‌ها زیاد است، اصلاً توصیه نمی‌شود و کاربرد ندارد.

مکنده‌های گرد و غبار تک قلو

در این نوع از دستگاه‌های مکنده گرد و غبار، فقط یک کیسه مخزن وجود دارد و به‌مراتب قدرت کم­تری نسبت به سایر دستگاه‌های مکنده دارد و توان آن چیزی حدود 2 تا 3 اسب بخار است و فضای ذخیره‌سازی کم­تری هم دارد. این دستگاه‌ها برای کارگاه‌های کوچک‌تر و دستگاه لبه چسبان مناسب است.

مکنده‌های گرد و غبار دوقلو

مکنده‌های گرد و غبار دوقلو، دو کیسه مخزن دارند، پس فضای ذخیره‌سازی‌شان بیشتر است و برای دستگاه‌های سیان سی و یا پنل بر استفاده می‌شوند و قدرتی برابر 3 تا 5/5 اسب بخار دارند.

مکنده‌های گرد و غبار سه‌قلو

اگر از این نوع از دستگاه‌ها استفاده شود، دیگر نیازی به استفاده از دو نوع قبلی نیست. همان‌طور که قابل حدس است، این دستگاه نسبت به دو دستگاه بالایی قدرت موتور و مکش بالاتر و فضای ذخیره‌سازی بیشتری دارد، ولی تمام کارخانه‌ها از این نوع دستگاه تولید نمی‌کنند.

تفاوت مکنده‌های گرد و غبار با سیستم‌های هواکش و تهویه هوا

همان‌طور که از اسم سیستم‌های هواکش و تهویه هوا پیدا است، این سیستم‌ها صرفاً هوا را جابه‌جا می‌کنند و ذرات بسیار ریز را از محیط کارگاه نجاری دور می‌کنند، ولی دستگاه‌های مکنده‌های گرد و غبار، ذرات سنگین‌تر از هوا را هم از محیط دور می‌کنند.

سخن پایانی

 متأسفانه در صنعت چوب ایران دستگاه مکنده جایگاه چندانی ندارد. البته در شرکت‌های بزرگ تولیدی، به‌خاطر نگرش حرفه‌ای‌تر به کار از مکنده استفاده می‌شود؛ اما در کارگاه‌های کوچک و متوسط کم‌تر از دستگاه مکنده استفاده می‌کنند. ما از شما تقاضا می‌کنیم حتی اگر یک کارگاه خانگی نجاری دارید، از مکنده استفاده کنید و از نجاری لذت ببرید.

 خوشبختانه در ایران شرکت‌های تولیدکننده زیادی در زمینه تولید مکنده فعالیت دارند و امکان خرید مکنده را با شرایط و آپشن‌های مختلف خواهید داشت.

 نیاز نیست حتماً از مکنده صنعتی تک قلو استفاده کنید. شما می‌توانید با کمک جاروبرقی‌های صنعتی هم گردوخاک کارگاهتان را تمیز کنید.

گردآوری و تنظیم: آیچوب