خم کردن چوب یکی از روشهای رایج برای ساخت سازههای چوب پیچیده و منحصر به فرد است. از زمان استفاده از چوب بهعنوان یک ماده برای ساخت سازههای چوبی، روشهای مختلفی برای خم کردن چوب به کار گرفته شده است.
چوب یکی از عناصری است که اگر در ساخت لوازم خانه و مبلمان به کار رود نه تنها ظاهری شیک و زیبا خلق میکند؛ بلکه حس خاص و گرم برگرفته از طبیعت را به چشم هر بینندهای القا میکند. اکثر مبلمان و وسایل چوبی که پیرامون خود میبینیم از چوبهای صاف ساخته شدهاند ولی بعضی از هنرمندان نجار راهی را یافتهاند که به این عنصر زیبای طبیعت پیچ و خمهایی میدهد که زیباییاش را دوچندان میکند.
چند نکته مهم در مورد خم کردن چوب
نکته اولی که باید بدانیم این است که برای خم کردن بعضی از قطعات چوبها باید میزان MC یا همان رطوبت چوب را افزایش داد تا کمی نرمتر و قابل انعطافتر شوند و بتوانند راحتتر درون قالب جای گیرند و انحنا پیدا کنند.
اصطلاحاً به این حالت موم سانی یا حالت پلاستیکی شدن چوب میگویند. چوب در حالت عادی کمی رطوبت دارد که حدود 12 درصد است و اگر به صفر برسد چوب تبدیل به خاکستر میشود و برای خم کردن چوب این درصد را به 20 درصد میرسانند.
پیشنهاد آیچوب:
راز و رمزهای کسب درآمد بیشتر در نجاری چیست؟! چگونه یک نجار موفق باشیم؟
نکته دومی که قابلتوجه است، این است که قطعات چوبی دارای تعدادی محور موازی هستند که محور میانی، محور خنثی نام دارد. این بدان معنی است که در حالت عادی این محورها در تعادل با یکدیگر بوده و هیچ اتفاقی نمیافتد. ولی اگر چوب را خم کنیم و به آن فشار بیاوریم، ازیکطرف الیاف چوب دچار فشردگی میشوند و از طرف دیگر الیاف چوب دچار کشیدگی میشوند و محور خنثی بهطرف الیاف دارای کشیدگی نزدیک میشود و درنهایت چوب ما میشکند.
به خاطر همین موضوع، چند قطعه نازک چوب را کنار هم قرار میدهند و بعد عمل خم کردن چوب را انجام میدهند. باید دقت شود که در این روش قطعات نازک چوب تغییر شکل میدهند و بهصورت پلکانی در میآیند که به این پدیده، پدیده لغزش لایهها یا پدیده قیچی شدن میگویند و در فرآیند تولید باید به آن توجه داشت.
جرم مخصوص چوب یکی دیگر از عواملی است که در فرآیند خم کردن چوب مورد توجه قرار میگیرد. خیلی از چوبها را به خاطر جرم مخصوص بالایی که دارند نمیتوان خم کرد. ایدئالترین چوب برای خم کردن، چوب گردوی آمریکایی است.
خم کردن چوب به روشهای مختلفی صورت میگیرد. در این مقاله به چند روش خم کردن چوب اشاره میکنیم.
روش اول
استفاده از روش جعبه بخار در فرآیند خم کردن چوب
در این روش از جعبه بخار از جنس فلزی یا چوبی استفاده میشود که ایدئال تر این است که از نوع فلزی آن استفاده کنید. این جعبه دارای دو سوراخ، یکی در کف آن و برای ورود بخار و دیگری در سقف آن برای خروج بخار اضافی، است. بخار آب را میتوان توسط مخزن آب جوش یا حتی یک کتری ساده توسط شلنگ یا لولهای به جعبه بخار رساند.
چوبها درون این جعبه با توجه به چگالی و واکنشی که نسبت به بخار نشان میدهند به مدت معین در داخل این محفظه قرار میگیرند. حالت پلاستیکی و نرمی چوب با رساندن رطوبت آن به 20 درصد افزایش مییابد و چوبها قابلیت انعطافپذیری بیشتری پیدا میکنند. نکتهای که باید بسیار به آن توجه شود این است که به ازای هر دو و نیم سانتیمتر یا یک اینچ ضخامت چوب، باید چوب به مدت 90 دقیقه داخل جعبه بخار قرار بگیرد.
پیشنهاد آیچوب:
۶ کاربرد اور فرز نجاری که دانستن آن برای هر نجار لازم است!
پس از گذشت مدتزمان لازم، چوب بخار دیده شده را بلافاصله درون قالبی که از قبل تهیه کردهاید قرار دهید و توسط گیره نجاری آن را محکم ببندید و حداقل به مدت 12 ساعت در همان حالت قرار دهید. نکته اینجاست که در این روش باید از تعداد بسیار زیاد گیره و یا حتی جکهای روغنی استفاده کنید.
استفاده از قالب به ما کمک میکند که چوب دقیقاً در فرم دلخواه ما قرار گیرد و در همان حالت خشک شود. قالبها میتوانند از نوع فلزی یا چوبی باشند.
نکتهای که باید دقت کنید این است که مقاومت چوبها مختلف است و شما هنگام خم کردن باید بااحتیاط این کار را انجام دهید تا فشاری بیشتر از فشار مورد تحمل چوب به آن وارد نکنید. اگر احساس میکنید چوب به نرمی موردنظرتان نرسید، دوباره عملیات بخار دهی به چوب را انجام دهید.
برای خم کردن چوب مراقب گره چوب باشید!
باید توجه داشت که بخار آب گرم باعث انعطافپذیری در چوب میشود ولی وجود گره در چوب باعث شکست قطعه چوب در هنگام فرآیند خم کردن چوب میشود. مهم نیست از چه روشی استفاده میکنید و باید از قبل مطمئن شوید که چوب دارای گره نباشد.
این چوبها باید دوباره خشک شوند و در طی این پروسه ممکن است متحمل آسیبهای خشک شدن چوب شوند و از طرف دیگر اگر رطوبت کم هم باشد متحمل فشارهای خم کردن چوب شده و میشکنند، پس همانطور که اشاره شد رطوبت 20 درصد مناسبترین رطوبت است.
روش دوم
استفاده از روش خم کردن چوب بهطور لایه لایه در فرآیند خم کردن چوب
این روش بیشتر در مواردی استفاده میشود که چوب ما خیلی ضخیمتر از آن است که بتوان آن را درون جعبه بخار قرار داد. در این روش چوب را توسط دستگاه برش بهطور عمودی به قطعات نازکتری تقسیم میکنیم.
هر قطعه را بهطور مجزا درون جعبه بخار قرار داده و حالت پلاستیکی به آن میبخشیم و بعد لایهها را با چسب به هم چسبانده و درون شابلون یا قالب قرار میدهیم و مانند روش قبل، توسط گیرههایی چوب را محکم نگه میداریم تا خشک شده و شکل موردنظر را به خود بگیرد.
نکته حائز اهمیت در این روش این است که هنگام اندازه گیری و برش چوب، طول چوبهای ما باید بیشتر از طول سازه موردنظر باشد. این امر به این علت است که بعد از اینکه چوب خم میشود طولش کاهش مییابد. نکته بعد اینکه، قبل از برش چوبها با مداد یک خط مورب روی عرض آنها میکشیم که اگر بهطور اتفاقی ترتیب لایهها به هم خورد بتوانیم راحت دوباره آنها را مرتب کنیم.
فوت کوزهگری این است که سطح لایههای بیرونی را با فوم نرم (ضخامت 5 میلی متر) بپوشانید. این باعث میشود که لایهها بهتر حالت بگیرند و سازه ما در اثر فشار آسیب نبیند و تمیزتر از آب در بیاید. دقت کنید که برای خم کردن چوب به روش لایه لایه و در مرحله چسباندن لایهها بههیچعنوان چسب چوب به کار نبرید، چون استحکام لازم را ندارد و مناسب این کار نیست. استفاده از رزين اوره فرمالدئید مناسب است که بهآرامی خشک شده و بهخوبی سفت میشود. رزين اپوکسي نیز بسیار مناسب اما گران است.
بعد از خشک شدن میتوان قطعه خمیده شده را بهاندازه دلخواه برش زد و استفاده کرد.
در این روش باید دقت شود که همه خمهای چوب منظم باشند تا محصول نهایی کار زیباتر شود. همچنین برای بخشهای کوچک کار از لایههای نازکتر و برای بخشهای بزرگتر از لایههای ضخیمتر استفاده میکنیم. در این روش میتوان از هر تعداد لایه چوبی که بخواهیم استفاده کنیم ولی باید به یاد داشته باشم که هر چه این تعداد بیشتر باشد باید از چسب بیشتری استفاده کنیم و بهتبع آن هزینه تمام شده هم بالاتر میرود.
روشهای مختلف خم کردن چوب در حالت لایهای
روش لایه نازک
روی لایههای نازک چوب اعمال میشود. همانطور که گفته شد لایهها بعد از برش چسب زده شده و در قالب قرار میگیرند.
روش لایه ضخیم
لایههای ضخیم چوب را بعد از برش چسب زده و در قالب مناسب قرار میدهند.
روش لایهای فقط در یک سر چوب
فقط یک سر چوب را برشهای موازی میدهیم و به صورت لایه لایه در میآوریم و بعد بدون بخار چوب را خم میکنیم. باید اشاره شود که این کار باعث کاهش استحکام چوب میشود و فقط در مواردی باید استفاده شود که نیازی به استحکام زیاد نیست.
پیشنهاد آیچوب:
مشخصات یک کارگاه و دوره آموزش نجاری و درودگری خوب چیست؟ | فریب نخورید!
روش سوم
استفاده از روش شیار زنی یا خط زنی
در این روش چوب را در قسمتی که میخواهند خم کنند شیار میزنند و بعد خم میکنند. عمق شیارها نیابد به حدی زیاد باشد که مثلاً در چوبهایی مثل تخته لایی و ام دی اف و غیره باعث شکسته شدن چوب شود.
عمق شیارها باید بهاندازه دو سوم قطر چوب باشد نه بیشتر. فاصله هرکدام از شیارها از هم باید 3/1 سانتیمتر باشد و بسیار مهم است که فاصله این شیارها از هم مساوی باشد.
فوت کوزهگری این است که ایجاد شیارها باید در جهت رگههای چوب باشد وگرنه چوب بهراحتی میشکند. حالا با نزدیک کردن دو سر چوب باعث میشویم که چوب خمیده شود. حال میتوانیم با خاک اره و چسب داخل شیارها را پر کنیم و از یک ورق لمینت یا همان روکش برای تثبیت خمیدگی چوب استفاده کنیم.
روش چهارم
استفاده از روش خلأ در فرآیند خم کردن چوب
در چهارمین روش خم کردن چوب از شابلون نر استفاده میکنند بهطوریکه لایههای برش زده شده چوب را که به چسب آغشته شدهاند روی شابلون قرار داده و تمام این اجزا درون کیسه خلأ قرار میگیرند؛ حال هوای داخل کیسه خارج میشود و چوبها تحت فشار جو خم میشوند.
حال این خلأ تا زمانی ادامه پیدا میکند که چسب بین لایههای چوبها خشک شود. برای زودتر خشک شدن چسب، میتوان از یک گرمکن استفاده کرد.
البته امروزه از دستگاه پرس وکیوم هم استفاده میشود که دقیقاً عملکردی شبیه به همین روش دارد.
پیشنهاد آیچوب:
۴۴ ابزار نجاری که حتما باید در کارگاه خود داشته باشید!
تهیه و تنظیم: آیچوب
برای خم کردن ترکه های سه تار کا از جنس افرا گردو یا توت به ضخامت ۳ میل معمولا تخته ها رو می جوشونند بعد قلب میزنن بعد برش ….آیا میشه طرح نهایی رو ابتدا برش زد بعد بخار بعد قالب ؟؟؟استاد کار میگن که چوب با جوشوندن به هم میپیچه و طرح رو خراب میکنه؟ لطفا راهنمایی کنید
سلام برای خم کردن mdf به غیر از روش شیار زنی چه راهی پیشنهاد میدید؟
مایعی هست که اگر به mdf بخوره نرمش میکنه و راحت خم میشه بدون اینکه mdf باد کنه. اون مایع چی میتونه باشه ؟ فکر کنم یه نوع مایع شوینده باشه اگر میتونید راهنمایی کنید
سلام
برای ساخت یک سازه ماکت نیاز به خم کردن قطعات چوب یک سانت در پنج سانت دارم.
میشه تو آب جوش بذارم قطعات رو بعد زیر قالب قرار بدم؟
ممنون از سایت خوبتون
سلام دوست عزیز
بله
همچنین می تونید از بخار هم استفاده کنید. یعنی در لوله بخار قرار بدید.
برای خم کردن mdf به غیر از روش شیار زنی چه راهی پیشنهاد میدید؟
و اینکه اگر به mdf اب بخوره یا بخار اب mdf باد میکنه و خراب میشه؟
سلام
بله
خراب میشه با آب و بخار
راهکار دیگه ای فعلا سراغ نداریم.
سلام من در طرحی که دارم طرحی که دارم نیاز به خم کردن تخته سه لایه دارم میشه به جای بخار اب جوش از خودش استفاده کرد بعد باد کردگی ها رو با سمباده ساف کرد؟؟ و اینکه برای خم کردن قطعه های کوچیک تخته سه لایه هم این روش کاربرد داره((مثلا قطعه ایی به اندازه کف دست))
سلام
با سه لایی نیازی به بخار نیست
از سه لایی پلای وود استفاده کنید
سلام وخسته نباشی من یه اسلایس گردو سفارش دادم از کاشان بهم فرستادن برا دوست کردن میز جلو مبلی چوب کمی خیس بود گذاشته سر آفتاب که خشک بشه بعد از چند روز دیدم چوب کج ودیفرمه شده چطور به حالت اولش بر گردونم ممنون ????
سلام دوست عزیز
به هیچ عنوان آفتاب مناسب خشک کردن چوب نیست. پیشنهاد می کنم نوشته ای که در این مورد ما در آیچوب منتشر کردیم رو مطالعه کنید:
آموزش خشک کردن چوب در خانه و ترفندهایی که باید بدانید!
سلام تشکر از زحماتتون به من یه در متحرک برای کمد دیواری زدند یه مقدار خم شده چه جوری می تونم راستش کنم . سرو تحش یه چیزب گذاشتم بلند شده شبه می خوابم روش تا راست بشه نظرتون چیه تشکر
سلام
از همان نصاب کمک بگیرید بهتر هست ممکن است به ریل و لولاها آسیب برسانید
باسلام برای خم کردن ورق چوبی که بین صفحات گیتار قرار میگیرد از چه نوع ورق چوبی میتوانیم استفاده نماییم .تشکراز مطالب خوبی که مطرح فرمودید
سلاو عرض ادب و خسته نباشید من در حال ساخت کمان سنتی هستم و باید چند تکه چوب رو خم کنم من ۲ تکه چوب ۱/۵ سانت تو طول ۳۰ 90 دقیقه در بخار قرار دادم اما موقع خم کردن چوبم شکست میشه راهنماییم کنید خیلی ممتونم میشم
سلام
تجربه ای در ساخت کمان نداریم
چوب را با توجه به جهت بافت و شکل آن و عدم وجود ترگ یا گره انتخاب کنید
جدولی هست که با توجه به چگالی و ضخامت چوب زمان قرار گیری در بخار را نشان می دهد
آن جدول را دانلود کنید ( سرچ کنید) و طبق آن در مخزن بخار با حرارت و فشار مناسب قرار دهید
سلام
دستگاه بخار چوب از کجا میتونم تهیه کنم
سلام
آماده جایی ندیدم. می تونید بسازید
سلام دوست عزیز من خودم ساختم خیلی هم عالی کار میکنه شماهم بساز خیلی راحته????
درود و عرض خسته نباشید وتشکر بابت اطلاعاتی که در اختیار میگذارید
آیا از روش بخار برای خم کردن تخته سه لایه هم میتوان استفاده کرد؟
یا راهکار دیگری را پیشنهاد میکنید
با تشکر
سلام دوست عزیز
ما اگر اشتباه نکنم ما یک بار این کار رو انجام داده بودیم.
شما هم تست کنید، ضرر نداره…
سلام ممنونم از دست اندرکاران سایت بسیار خوب آیچوب اطلاعات خوبی را بی ادعا در اختیار طالبین قرار می دهید از خداوند منان تفیقات بیشتر را برایتان آرزومندم
با سلام
من میخوام انتهای اسکیت بردم رو منحنی کنم ولی بسیار کم ،جنسش MDFهست، چجوری خمش کنم؟
تازه وارد هستم
نمیخوام هزینه ی زیادی مصرف بشه
سلام علی عزیز
اگر چوب هنوز خام هست، می تونید از پرس وکیوم استفاده کنید؛ اما برای کارهای سبک و فقط یک عدد هزینه زیادی خواهید داشت.
یا اینکه قالب بسازید و با جک هیدرولیک فشار زیاد وارد کنید.
متاسفانه اگر ام دی اف خام با بخار درگیر بشه، متورم خواهد شد.
سلام وقت بخیر
چطور چوب رو نرم کنم که برش و کنده کاری آسون بشه؟ بنده مبتدی هستم و روی چوب گردو کمی کنده کاری کردم ولی خیلی سخت و سفته جنسش لطفا راهنمایی کنید
ممنون از سایت خوب و مفیدتون
سلام فرهاد عزیز
برخی دوستان برای منبت کاری روی چوب های سخت، از نفت استفاده می کنند. مقداری نفت روی چوب میریزند تا سطح چوب نرم و آماده تراش بشه. البته این کار مشکلاتی برای سازه در مرحله رنگ کاری میشه و پیشنهاد می کنیم این کار رو انجام ندید.
از مغار تیز استفاده کنید که سخت ترین چوب ها رو هم تراش میده…
مچکرم
به نظر شما مغار ساکورا جوابگو هست؟
سپاس فراوان از راهنماییتون
اطلاعی از کیفیت این مغار ندارم.
سلام خسته نباشید
ببخشید من نمیدونستم کجا باید سوال بپرسم
من میخوام یک کمان چوبی سنتی درست کنم از اینایی که طولش 160 سانت هست
فقط نمیدونم کمان رو از چه چوب درختی درست میکنن که هم بشه انعطاف داد و هم استحکام داشته باشه
شما اطلاع دارید که کمان رو از چه چوب هایی میشه درست کرد؟
و اینکه چوب خشک رو میشه مقدار کمی خم کرد؟ منظورم دو سر کمان هست که باید مقداری خم بشه. یا اینکه باید چه کار کنم دو سر کمان رو مقداری خم کنم؟
درود بر شما مانی عزیز
چوبهایی مثل سرخدار، بلوط و افرا گزینه های خوبی برای ساخت کمان چوبی هستند.
سلام خیلی ممنون از پاسختون
آموزشی ندارید که چطوری میتونم کمان چوبی بسازم؟
مثلا دو سر کمان رو برای اینکه کمی خم کنم چه کار باید کنم
خواهش می کنم
پیشنهاد می کنم از ویدئو های یوتیوب استفاده کنید. حتما آموزش ساخت کمان چوبی در یوتیوب موجود هست.
یکی از کامل ترین آموزش هایی که میشه دید
موفق باشید
سایت شما برای نجاری ایران خیلی لازم و خوبه
سلام محمد
سپاس از شما
خسته نباشيد. دمتون گرم با اين روند آموزشيتون. خدا قوت
سلامت باشید احمد عزیز
سپاس از همراهی شما دوست گرامی